خطبه غدیر

خطبه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در روز غدیر خُم

حمد و ثنای الهی

اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی عَلا فی تَوَحُدِّه (بِتَوحیدِه) وَ دَنا فی تَفَرَّدِهِ (بِتَفریدِهِ) وَجَلَّ فی سُلْطانِه وَ عَظُمَ فی اَرْکانِهِ (بُرهانِهِ) وَ اَحاطَ بِکُلِّ شَیءٍ عِلْماً وَ هُوَ فی مَکانِهِ وَ قَهَرَ جَمیعَ الْخَلْقِ بِقُدْرَتِهِ وَ بُرْهانِهِ. حَمیدًا لَمْ یَزَلْ، مَحْمُوداً لایَزالُ (وَ مَجیداً لایَزوُلُ وَ مُبْدِءًا وَ مُعیداً وَ کُلُّ أَمْرٍ إِلَیْهِ یَعُودُ).

حمد و سپاس مخصوص خدایی است که در یگانگی‌اش بلندمرتبه و در تنهایی و فردیّتش (به آفریدگان) نزدیک است، سلطنت و اقتدارش پرجلال و در ارکان خود بزرگ و عظیم است. علم او بر همه چیز احاطه دارد، بی آن‌که مکان گیرد و جابه‌جا شود و بر تمامی آفریدگان به قدرت و بُرهان خود چیره و مسلّط است. همواره ستوده بوده و خواهد بود و مجد و بزرگی او را پایانی نیست (آغاز و انجام و برگشت تمامی امور به سوی اوست.)

بارِئِ الْمَسْمُوکاتِ وَ داحِی الْمَدْحُوّاتِ وَ جَبّارُ الْأَرَضینَ وَ السّماواتِ، قُدُّوسٌ، سُبُّوحٌ، رَبُّ الْمَلائکَةِ وَالرُّوحِ، مُتَفَضِّلٌ عَلی جَمیعِ مَنْ بَرَأَهُ، مُتَطَوِّلٌ عَلی جَمیعِ مَنْ أَنْشَأَهُ (اَدناهُ)

اوست آفریننده آسمان و افلاک (بالابرده‌شده‌ها) و گستراننده زمین‌ها (گسترده‌ها) و حُکمران آن‌ها (آسمان‌ها و زمین‌ها) پاک و منزّه است (از خصایص آفریده‌ها) و در منزّه بودن خود نیز از تقدیس همگان برتر است. اوست پروردگار فرشتگان و روح، افزونی‌بخش آفریده‌ها (تفضّل‌کننده بر تمامی خلایق) و نعمت‌دهنده به ایجادشده‌ها است. (نعمت‌ده تمامی موجودات)

یَلْحَظُ کُلَّ عَیْنٍ وَ الْعُیُونُ لاتَراهُ، کَریمٌ، حَلیمٌ، ذُوأَناة؛

هر چشمی زیر نظر اوست و دیده‌ها هرگز او را نبینند، کریم و بردبار و شکیبا (تحمّل‌کننده) است.

قَدْ وَسِعَ کُلَّ شَیءٍ رَحْمَتُهُ وَ مَنَّ عَلَیْهِمْ بِنِعْمَتِهِ. لا یَعْجَلُ بِانْتِقامِهِ (بِانتِقامٍ) وَ لا یُبادِرُ إِلَیْهِمْ بِمَا اسْتَحَقُّوا مِنْ عَذابِهِ.

به تحقیق که رحمتش همه چیز را فراگرفته (رحمتش جهان شمول) و با نعمتش بر همه آن‌ها منّت گذارده است. (عطایش منّت‌گذار). در انتقام بی‌شتاب و در کیفر سزاواران عذاب، صبور و شکیباست. (مبادرت به عذاب نمی‌کند.)

قَدْ فَهِمَ السَّرائِرَ وَ عَلِمَ الضَّمائرَ، وَ لَمْ تَخْفَ عَلَیْهِ اَلْمَکْنُوناتِ وَ لا اشْتَبَهَتْ عَلَیْهِ الْخَفِیّاتُ، لَهُ الْإِحاطَةُ بِکُلِّ شَیءٍ، وَ الغَلَبَةُ عَلی کُلِّ شَیءٍ، وَ القُوَّةُ فی کُلِّ شَئٍ، وَ القُدْرَةُ عَلی کُلِّ شَئٍ وَ لَیْسَ مِثْلَهُ شَیءٌ (لَیسَ کَمِثلِهِ شَیءٌ) وَ هُوَ مُنْشِئُ الشَّیءِ حینَ لاشَیءَ، دائِمٌ حَیٌّ (غَنِیٌّ) وَ قائِمٌ بِالْقِسْطِ، لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ.

بر نهان‌ها آگاه و بر درون‌ها داناست. پوشیده‌ها بر او آشکار و پنهان‌ها بر او روشن است. (بر همه چیز دانا و آگاه است.) بر هر چیزی احاطه دارد و بر همه چیز غلبه و در هر چیزی قوّت و بر هر چیزی قدرت. او را همانندی نیست. اوست ایجادگر هر موجود (به‌وجودآورنده شیء) زمانی که چیزی نبود. جاودانه و زنده (بی‌نیاز) و عدل‌گستر است و به قسط و عدل قائم، جز او خداوندی نیست و اوست ارجمند و حکیم.

جَلَّ عَنْ أَنْ تُدْرِکَهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطیفُ الْخَبیرُ.

دیده‌ها را بر او راهی نیست و اوست دریابنده دیده‌ها و او بر پنهانی‌ها آگاه و بر کارها داناست. (بالاتر از آن است که دیده‌ها او را درک کند و ببیند).

لایَلْحَقُ أَحَدٌ وَصْفَهُ مِنْ مُعایَنَةٍ وَ لا یَجِدُ أَحَدٌ کَیْفَ هُوَ مِنْ سِرٍّ وَ عَلانِیَةٍ إِلاّ بِما دَلَّ عَزَّوَجَلَّ عَلی نَفْسِهِ.

هیچ کس از دیدن به وصف او نرسد و بر چگونگی (کیفیّت) او از نهان و آشکار دست نیابد، مگر او -عزّوجلّ- خود راه نماید و بشناساند.

وَ أَشْهَدُ أَنَّهُ اللهُ ألَّذی مَلَاَ الدَّهْرَ قُدْسُهُ، وَ الَّذی یَغْشَی الْأَبَدَ نُورُهُ، وَ الَّذی یُنْفِذُ أَمْرَهُ بِلا مُشاوَرَةِ مُشیرٍ، وَ لا مَعَهُ شَریکٌ فی تَقْدیرِهِ، وَ لا یُعاوَنُ فی تَدْبیرِهِ.

و شهادت می‌دهم که او «الله» است، هم او که قدس و پاکی و تنزّهش، سراسر روزگار را پر کرده (فراگرفته) است. او که نورش ابدیّت را شامل است. بی‌مشاور، فرمانش را اجرا و بی‌شریک، تقدیرش را امضا و بدون یاور، تدبیرش سامان یابد. (در تقدیرش شریک ندارد و در تدبیرش کمک نگیرد).

صَوَّرَ مَا ابْتَدَعَ عَلی غَیْرِ مِثالٍ وَ خَلَقَ ما خَلَقَ بِلا مَعُونَةٍ مِنْ أَحَدٍ وَ لا تَکَلُّفٍ وَ لاَ احْتِیالٍ.

آنچه را آفریده بدون الگو و نمونه تصویر نموده (صورت آفرینش او را الگویی نبوده) و آفریدگان را بدون یاور و بی‌زحمت و رنج و بدون احتیاج به فکر و حیله، هستی بخشیده است.

أَنْشَأَها فَکانَتْ وَ بَرَاَها فَبانَتْفَهُوَ اللهُ الَّذی لا اِلهَ إِلاَّ هُوَ المُتْقِنُ الصَّنْعَةَ، اَلْحَسَنُ الصَّنیعَةُ، الْعَدْلُ الَّذی لایَجُوُر وَ الْأَکْرَمُ الَّذی تَرْجِعُ إِلَیْهِ الْامُوُرَ.

آن‌ها (موجودات) را ایجاد نمود، پس به وجود آمدند و خلق کرد (مخلوقات را) پس آشکار شدند. (جهان با ایجاد او موجود و با آفرینش او پدیدار شد.) پس اوست «الله» که معبودی جز او نیست. هم او که صُنعش استوار و کارش زیباست. دادگری است که ستم ننماید و کریمی است که کارها به او باز می‌گردد.

وَ أَشْهَدُ أَنَّهُ اللهُ الَّذی تَواضَعَ کُلُّ شَیءٍ لِعَظَمَتِهِ وَ ذَلَّ کُلُّ شَیءٍ لِعِزَّتِهِ وَ اسْتَسْلَمَ کُلُّ شَیءٍ لِقُدْرَتِهِ وَ خَضَعَ کُلَّ شَیءٍ لِهَیْبَتِهِ.

و شهادت می‌دهم که او «الله» است که آفریدگان (همه چیز) در برابر عظمتش فروتن و در مقابل عزّتش ذلیل و رام و به توانایی‌اش تسلیم و به هیبت و بزرگی‌اش خاضع شده‌اند.

مَلِکُ الْاَمْلاکِ وَ مُفَلِّکُ الْأَفْلاکِ وَ مُسَخِّرُ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ کُلٌّ یَجْری لاِجَلٍّ مُسَمّی.

پادشاه پادشاهان (پادشاه هستی‌ها) و چرخاننده سپهرها و رام‌کننده آفتاب و ماه که همه تا اَجَل معیّن و زمان تعیین‌شده در جریان و حرکت هستند.

یُکَوِّرُ اللَّیْلَ عَلَی النَّهارِ وَ یُکَوِّرُ النَّهارَ عَلَی اللَّیْلِ یَطْلُبُهُ حَثیثاً. قاصِمُ کُلِّ جَبّارٍ عَنیدٍ و مُهْلِکُ کُلِّ شَیْطانٍ مَریدٍ.

اوست که پرده شب را به روز و پرده روز را که شتابان در پی شب است، به شب پیچید. اوست شکننده هر ستمگر سرکش و نابودکننده هر شیطان رانده شده و متمرّد.

لَمْ یَکُنْ لَهُ ضِدٌ وَ لا مَعَهُ نِدٌّ، أَحَدٌ صَمَدٌ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ، اِلهٌ واحِدٌ وَ رَبٌّ ماجِدٌ.

نه او را ضدّی است و نه برایش شریک و مانندی؛ یکتا و بی‌نیاز است؛ نه زاده و نه زاییده شده (زاییده نشده و نمی‌زاید) برایش همتایی نیست، خدای یگانه و پروردگار بزرگوار و با عظمت است.

یَشاءُ فَیُمْضی وَ یُریدُ فَیَقٌضی وَ یَعْلَمُ فَیُحْصی وَ یُمیتُ وَ یُحْیی وَ یُفْقِرُ وَ یُغْنی وَ یُضْحِکُ وَ یُبْکی وَ یُدْنی وَ یُقْصی وَ یَمْنَعُ وَ یُعْطی، لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ.

می‌خواهد پس به انجام می‌رساند، (بخواهد و به انجام رساند) و اراده می‌کند پس مقدّر می‌نماید، (اراده کند و حکم نماید) و می‌داند پس به شماره می‌آورد، (بداند و بشمارد) می‌میراند و زنده می‌کند (بمیراند و زنده کند) نیازمند و بی‌نیاز می‌گرداند، می‌خنداند و می‌گریاند، نزدیک می‌آورد و دور می‌گرداند، (نزدیک آورد و دور برد) باز می‌دارد و عطا می‌کند، پادشاهی و حمد از آنِ اوست، تمامی خیر و نیکی به دست اوست و هم اوست بر هر چیزی توانا.

یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ یُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ، لا اِلهَ إِلاّ هُوَ الْعَزیزُ الْغَفّارُ.

شب را در روز و روز را در شب فرو برد، معبودی جز او نیست، با عزّت و گران‌مایه و آمرزنده است.

مُسْتَجیبُ الدُّعاءِ و مُجْزِلُ الْعَطاءِ، مُحْصِی الْأَنْفاسِ وَ رَبُّ الْجِنَّةِ وَ النّاسِ، الَّذی لایُشْکِلُ عَلَیْهِ شَیءٌ وَ لایُضجِرُهُ صُراخُ الْمُسْتَصْرِخینَ وَ لا یُبْرِمُهُ إِلْحاحُ الْمُلِحّینَ، اَلْعاصِمُ لِلصّالِحینَ وَ الْمُوَفِّقُ لِلْمُفْلِحینَ وَ مَوْلَی الْمُؤْمِنینَ وَ رَبُّ الْعالَمینَ، الَّذِی اسْتَحَقَّ مِنْ کُلِّ مَنْ خَلَقَ أَنْ یَشْکُرَهُ وَ یَحْمَدَهُ عَلی کُلِّ حالٍ.

اجابت‌کننده دعا و افزاینده عطا، بر شمارنده نفَس‌ها و پروردگار جنّ و انسان، هیچ چیزی بر او مشکل ننماید و فریاد فریادکنندگان و دادخواهان او را آزرده و منزجر نکند. اصرارِ اصرارکنندگان او را به ستوه نیاورد و خسته ننماید. صالحین و نیکوکاران را نگاه‌دار، و توفیق‌دهنده رستگاران و صاحب اختیار مؤمنان و پروردگار جهانیان، آن که در همه احوال سزاوار و شایسته سپاس و ستایش آفریدگان است.

أَحْمُدُهُ کَثیرًا وَ أَشْکُرُهُ دائِماً عَلَی السَّرّاءِ وَ الضَّرّاءِ وَ الشِّدَّةِ وَ الرَّخاءِ، وَ اُومِنَ بِهِ وَ بِمَلائِکَتِهِ وَکُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ، أَسْمَعُ لاِمْرِهِ وَ اُطیعُ وَ أُبادِرُ إِلی کُلِّ ما یَرْضاهُ وَ أَسْتَسْلِمُ لِما قَضاهُ، رَغْبَةً فی طاعَتِهِ وَ خَوْفاً مِنْ عُقُوبَتِهِ لاِنَّهُ اللهُ الَّذی لایُؤْمِنُ مَکْرُهُ وَ لایُخافُ جَورُهُ.

او را حمد و ثنای فراوان و سپاس و شکر جاودانه می‌گویم بر شادی و رنج و بر آسایش و سختی، (چه در حال شدّت و چه در حال آرامش) و به او و فرشتگانش و کتاب‌ها و پیامبرانش ایمان می‌آورم. فرمان و امرش را گردن می‌نهم و اطاعت می‌کنم و به آن چه او خشنود می‌شود می‌شتابم و به حکم او تسلیم هستم، (چرا که) به اطاعت و فرمانبری او مشتاق و از عقوبتش هراسانم، زیرا او خدایی است که هیچ کس از مکرش در امان نبوده و از بی‌عدالتی او ترسان نیست. (زیرا او را ستمی نیست و ظلم نمی‌کند).

فرمان الهی برای مطلبی مهم

وَ أُقِرُّ لَهُ عَلی نَفْسی بِالْعُبُودِیَّةِ وَ أَشْهَد لَهُ بِالرُّبُوبِیَّةِ وَ أُؤَدّی ما أَوْحی بِهِ إِلَیَّ، حَذَراً مِنْ أَنْ لا أَفْعَلَ فَتَحِلَّ بی مِنْهُ قارِعَةٌ لا یَدْفَعُها عَنّی أَحَدٌ وَ إِنْ عَظُمَتْ حیلَتُهُ وَ صَفَتْ خُلَّتُهُ، لا اِلهَ إِلاّ هُوَ.

و اقرار می‌کنم برای خداوند به عبودیّت خویش و گواهی می‌دهم برای او به پروردگاری. (به عبودیّت خود و پروردگاری او گواهی می‌دهم) و وظیفه خود را در آن چه به من وحی شده انجام می‌دهم و ادا می‌کنم. مباد که از طرف او عذابی بر من فرود آید که کسی یاری دور کردن آن را ندارد، هر چند که حیله و چاره‌ای عظیمی به کار گیرد (و توانش بسیار باشد) و دوستی‌اش خالص باشد! معبودی جز او نیست.

لاِنَّهُ قَدْ أَعْلَمَنی أَنِّی اَنْ لَمْ أُبَلِّغْ ما اَنْزَلَ إِلَیَّ فی حَقِّ عَلِیًّ (علیه‌السلام) فَما بَلَّغْتُ رِسالَتَهُ وَ قَدْ ضَمِنَ لی تَبارَکَ وَ تَعالَی الْعِصْمَةَ مِنَ النّاسِ وَ هُوَ اللهُ الْکافِی الْکَریمُ.

زیرا خداوند به من اعلام فرموده که اگر آنچه درباره علی نازل کرده به مردم نرسانم، وظیفه رسالتش را انجام نداده‌ام و خداوند تبارک و تعالی امنیّت از (ظلم و اذیّت) مردم را برای من تضمین نموده و البّته اوست کفایت‌کننده و بخشنده.

فَأَوْحی إِلَیَّ: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ، یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ -فی عَلِیٍّ (علیه‌السلام) یَعْنی فِی الْخَلاَفَةِ لِعَلِیِّ بْنِ أَبی طالِبٍ– وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَاللهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ»

پس خداوند به من چنین وحی فرستاد: «به نام خداوند بخشاینده بخشایشگر، ای پیامبر ابلاغ کن آن چه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده -درباره علی (علیه‌السلام)، یعنی خلافت او- و اگر انجام ندهی، رسالت خداوندی را به انجام نرسانده‌ای و خداوند تو را از آسیب و ضرر مردمان نگاه می‌دارد.»

مَعاشِرَ النّاسِ، ما قَصَّرْتُ فی تَبْلیغِ ما أَنْزَلَ اللهُ تَعالی إِلَیَّ، وَ أَنَا أُبَیِّنُ لَکُمْ سَبَبَ هذِهِ الْآیَةِ: إِنَّ جَبْرَئیلَ هَبَطَ إِلَیَّ مِراراً ثَلاثاٍ، یَأْمُرُنی عَنِ السَّلامِ رَبّی -وَ هُوَالسَّلامُ- أَنْ أَقُومَ فی هذَا الْمَشْهَدِ فَأُعْلِمَ کُلَّ أَبْیَضَ وَ أَسْوَدَ: أَنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبی طالِبٍ أَخی وَ وَصیّی وَ خَلیفَتی عَلی أُمَّتی وَ الْإِمامُ مِنْ بَعْدی، اَلَّذی مَحَلُّهُ مِنّی مَحَلُّ هارُونَ مِنْ مُوسی إِلاَّ أَنَّهُ لا نَبَّی بَعْدی وَ هُوَ وَلِّیُکُمْ بَعْدَ اللهِ وَ رَسُولِهِ.

ای مردم، در تبلیغ آن چه خداوند بر من نازل کرده، کوتاهی نکرده‌ام و اکنون برایتان سبب نزول این آیه را بیان می‌کنم: همانا جبرئیل سه مرتبه بر من فرود آمد از سوی سلام، پروردگارم -که تنها او سلام است- فرمانی آورد و مرا مأمور کرد که در این مکان به‌پاخیزم و به هر سفید و سیاهی اعلام کنم که: علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه‌السلام) برادر، وصی و جانشین من در میان امّت و امام پس از من است. جایگاه او نسبت به من، بسان هارون نسبت به موسی است، جز این که پیامبری بعد از من نیست و نخواهد بود و او (علی (علیه‌السلام) ) صاحب اختیار شما پس از خدا و رسول است.

وَ قَدْ أَنْزَلَ اللهُ تَبارَکَ وَ تَعالی، عَلَیَّ بِذلِکَ آیَةً مِنْ کِتابِهِ هِیَ: «إِنَّما وَلِّیُکُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَالَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ» وَ عَلِیِّ بِن أَبیطالِبٍ الَّذی أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَی الزَّکاةَ وَ هُوَ راکِعٌ یُریدُاللهَ عَزَّوَجَلَّ فی کُلِّ حالٍ.

و خداوند آیه‌ای بر من نازل فرموده که: «همانا ولی، صاحب اختیار و سرپرست شما، خدا و رسولش و کسانی هستند که نماز به‌پامی‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» و هر آینه علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه‌السلام) نماز به پا داشته و در رکوع زکات پرداخته و در همه حال خداخواه است و خداوند را قصد می‌کند.

وَ سَأَلْتُ جَبْرَئیلَ أَنْ یَسْتَعْفِیَ لِیَ السَّلامَ عَنْ تَبْلیغِ ذالِکَ إِلَیْکُمْ -أَیُّهَا النّاسُ- لِعِلْمِی بِقِلَّةِ الْمُتَّقینَ وَکَثْرَةِ الْمُنافِقینَ وَ إِدغالِ اللّائِمینَ (الاثِمینَ) وَ حِیَلِ (خَتَلِ) الْمُسْتَهْزِئینَ بِالْإِسْلامِ، الَّذینَ وَصَفَهُمُ اللهُ فی کِتابِهِ بِأَنَّهُمْ یَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِمْ ما لَیْسَ فی قُلوبِهِمْ وَ یَحْسَبُونَهُ هَیِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اللهِ عَظیمٌ، وَکَثْرَةِ أَذاهُمْ لی غَیْرَ مَرَّةٍ حَتّی سَمُّونی أُذُناً وَ زَعَمُوا أَنِّی کَذلِکَ لِکَثْرَةِ مُلازَمَتِهِ إِیّایَ وَ إِقْبالی عَلَیْهِ وَ هَواهُ وَ قَبُولِهِ مِنِّی.

ای مردم! و من از جبرئیل درخواستم که از خداوند سلام اجازه کند و بخواهد که مرا از این مأموریت معاف فرماید، زیرا کمی پرهیزگاران و زیادی منافقین و فساد و دسیسه ملامت‌گران و مکر حیله مسخره‌کنندگان اسلام را می‌دانم! همانانی که خداوند در کتاب خود در وصفشان فرموده: با زبان، آن را می‌گویند که در قلوبشان نیست و این کار را اندک و آسان می‌شمارند، حال آن که نزد خداوند بس بزرگ است، و نیز از آن روی که منافقین بارها مرا آزار رسانیده و اذیّت کرده هستند تا بدان مرحله که مرا (اُذُن) (گوش‌دهنده و زودباور) نامیدند و پنداشتند که من چنین هستم، به خاطر همراهی و ملازمت بسیار علی با من و توجّه من به او و تمایل و پذیرش او از من.

حَتّی أَنْزَلَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ فی ذالِکَ: «وَ مِنْهُمُ الَّذینَ یُؤْذونَ النَّبِیَّ وَ یَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ، قُلْ أُذُنٌ، -عَلَی الَّذینَ یَزْعُمُونَ أَنَّهُ أُذُنٌ- خَیْرٌ لَکُمْ، یُؤْمِنُ بِاللهِ وَ یُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنینَ و رَحمَةٌ لِلَّذینَ امَنُوا مِنکُم وَ الَّذینَ یُوذُونَ رَسُولَ اللهِ لَهُم عَذابٌ اَلیمٌ»

تا بدانجا که خداوند در این مورد و موضوع آیه‌ای نازل کرد که : «و از آنان کسانی هستند که پیامبر خدا را می‌آزارند و می‌گویند او «اُذُن» (گوش‌دهنده و زودباور) است. بگو: اُذُن است. (سخن‌شنو) علیه کسانی که گمان می‌کنند او اُذُن است و برای شما خیر است. او (پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) ) به خدا ایمان دارد و مؤمنان را تصدیق می‌کند و نسبت به آنان تواضع می‌نماید و رحمت است برای کسانی که ایمان آورده هستند و لیکن کسانی که می‌آزارند رسول خدا را، عذابی دردناک در انتظارشان است.

وَ لَوْ شِئْتُ أَنْ أُسَمِّیَ الْقائلینَ بِذالِکَ بِأَسْمائِهِمْ لَسَمَیْتُ وَ أَنْ أُوْمِئَ إِلَیْهِمْ بِأَعْیانِهِمْ لَأَوْمَأْتُ وَ أَنْ أَدُلَّ عَلَیْهِم لَدَلَلْتُ وَ لکِنِّی وَاللهِ فی أُمورِهِمْ قَدْ تَکَرَّمْتُ. وَکُلُّ ذالِکَ لا یَرْضَی اللهُ مِنّی إِلاّ أَنْ أُبَلِّغَ ما اَنْزَلَ اللهُ إِلَیَّفی حَقِّ عَلِیٍّ (علیه‌السلام) ثُمَّ تَلی) : «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ -فی حَقِّ عَلِیٍّ (علیه‌السلام)- وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَاللهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ».

و اگر بخواهم، می‌توانم نام گویندگان چنین سخنی را بر زبان بیاورم و یا به شخص آن‌ها اشاره کنم (و مردم را به سوی آن‌ها هدایت کنم تا آنان را بشناسند) و یا با علائمی آن‌ها را معرّفی نمایم. لیکن سوگند به خدا، در کارشان کرامت نموده، لب فرو بستم و با بزرگواری رفتار کرده‌ام. با این حال، خداوند از من خشنود نخواهد گشت، مگر این که آنچه در حقّ علی (علیه‌السلام)، بر من نازل کرده و فرو فرستاده، به گوش شما برسانم (سپس این آیه را تلاوت فرمود) «ای پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، ابلاغ کن آن چه از سوی پروردگارت بر تو نازل شده، در حقّ علی (علیه‌السلام) وگرنه کار رسالتش را انجام نداده‌ای و البتّه خداوند تو را از آسیب مردمان نگاه می‌دارد.»

اعلان رسمی ولایت و امامت دوازده‌امام (علیهم‌السلام)

فَاعْلَمُوا مَعاشِرَ النّاسِ ذالِکَ فیهِ وَافْهَمُوهُ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللهَ قَدْ نَصَبَهُ لَکُمْ وَلِیّاً وَ إِماماً فَرَضَ طاعَتَهُ عَلَی الْمُهاجِرینَ وَالْأَنْصارِ وَ عَلَی التّابِعینَ لَهُمْ بِإِحْسانٍ وَ عَلَی الْبادی وَالْحاضِرِ وَ عَلَی الْعَجَمِیِّ وَالْعَرَبیِّ وَالْحُرِّ وَالْمَمْلُوکِ وَالصَّغیرِ وَالْکَبیرِ وَ عَلَی الْأَبْیَضِ وَالأَسْوَدِ وَ عَلی کُلِّ مُوَحِّدٍ ماضٍ حُکْمُهُ، جازٍ قَوْلُهُ، نافِذٌ أَمْرُهُ، مَلْعونٌ مَنْ خالَفَهُ، مَرْحومٌ مَنْ تَبِعَهُ وَ صَدَّقَهُ، فَقَدْ غَفَرَاللهُ لَهُ وَ لِمَنْ سَمِعَ مِنْهُ وَ أَطاعَ لَهُ.

ای مردم، بدانید این مطلب (نزول آیه) درباره اوست و آن را فهم کنید و بدانید که خداوند او را برایتان صاحب اختیار و امام قرار داده؛ پیروی او را بر مهاجران و انصار و آنان که به نیکی از ایشان پیروی می‌کنند (تابعین آنان) و بر صحرانشینان و شهرنشینان و بر عجم و عرب و آزاده و برده (بنده) و بر کوچک و بزرگ و سفید و سیاه و بر هر یکتاپرست لازم و واجب شمرده است. (بدانید که) حکم او لازم‌الاجرا و امرش نافذ است. ملعون است هرکس که با او مخالفت نماید، مورد رحمت الهی واقع می‌شود هرکس که پیرو او باشد و او را تصدیق نماید (ناسازگارش رانده و پیروش در مهر و شفقت است) هر آینه، می‌آمرزد خداوند او را و هرکس که از او بشنود و او را اطاعت کند (شنوایان سخن او و پیروان راهش را می‌آمرزد.)

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّهُ آخِرُ مَقامٍ أَقُومُهُ فی هذَا الْمَشْهَدِ فَاسْمَعُوا وَ أَطیعُوا وَانْقادُوا لاِمْرِ اللهِ رَبِّکُمْ، فَإِنَّ اللهِ عَزَّوَجَلَّ هُوَ مَوْلاکُمْ وَ إِلاهُکُمْ، ثُمَّ مِنْ دونِهِ رَسولُهُ وَ نَبِیُّهُ الْمُخاطِبُ لَکُمْ، ثُمَّ مِنْ بَعْدی عَلیٌّ (علیه‌السلام)، وَلِیُّکُمْ وَ إِمامُکُمْ بِأَمْرِاللهِ رَبِّکُمْ، ثُمَّ الْإِمامَةُ فی ذُرِّیَّتی مِنْ وُلْدِهِ إِلی یَوْمٍ تَلْقَوْنَ اللهَ وَرَسولَهُ.

ای مردم، این آخرین بار است که در این مکان و این اجتماع به‌پا ایستاده‌ام! پس بشنوید و فرمان حق را گردن نهید و اطاعت کنید، زیرا خداوند عزّ و جلّ صاحب اختیار و معبود شماست و پس از خداوند، ولی شما، فرستاده و پیامبر اوست که هم اکنون در برابر شماست، و پس از من، به فرمان پروردگارتان، علی (علیه‌السلام) ولی و صاحب اختیار و امام شماست، آن گاه امامت و ولایت در ذرّیه و فرزندان من از نسل او خواهد بود تا روزی که به دیدار خدایتان و رسولش خواهید آمد.

لا حَلالَ إِلاّ ما أَحَلَّهُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ هُمْ، وَ لا حَرامَ إِلاّ ما حَرَّمَهُ اللهُ عَلَیْکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ هُمْ، وَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ عَرَّفَنِیَ الْحَلالَ وَالْحَرامَ وَ أَنَا أَفْضَیْتُ بِما عَلَّمَنی رَبِّی مِنْ کِتابِهِ وَ حَلالِهِ وَ حَرامِهِ إِلَیْهِ.

روا و حلالی نیست؛ مگر آن چه خدا و رسولش و امامان روا دانسته و حلال شمرده‌اند، و ناروا و حرامی نیست؛ مگر آن چه خدا و رسولش و امامان، ناروا دانسته و حرام کرده‌اند و خداوند متعال، حلال و حرام (روا و ناروا) را برای من بیان فرموده و شناسانده است و آنچه پروردگارم از کتاب خویش و حلال و حرامش به من آموخته، در اختیار او (علی (علیه‌السلام) ) نهاده و به او سپرده‌ام.

مَعاشِرَ النّاسِ، فَضِّلُوهُ، ما مِنْ عِلْمٍ إِلاَّ وَ قَدْ أَحْصاهُ اللهُ فِیَّ، وَ کُلُّ عِلْمٍ عُلِّمَت فَقَدْ أَحْصَیْتُهُ فی إِمامِ الْمُتَّقینَ وَ ما مِنْ عِلْمٍ إِلاّ وَ قَدْ عَلَّمْتُهُ عَلِیّاً (علیه‌السلام) (وَ هُوَ الْإِمامُ الْمُبینُ الَّذی ذَکَرَهُ اللهُ فی سُورَةِ یس: «وَ کُلَّ شَیءٍ أَحْصَیْناهُ فی إِمامٍ مُبینٍ».

ای مردم، او (علی (علیه‌السلام) ) را برتر بدانید (بر دیگران فضیلت دهید) زیرا که هیچ دانشی نیست؛ مگر این که خداوند آن را در من جمع نموده (و در جان من نوشته) و من نیز آن را در جان پیشوای پرهیزگاران، علی (علیه‌السلام) ضبط کرده و جمع نموده‌ام و هیچ علمی نیست مگر آن که آن را به او آموخته‌ام و اوست «امام مبین» پیشوای روشن‌گر، که خداوند او را در سوره یاسین یاد نموده که: «و هر چیزی را در امام مبین (پیشوای روشن‌گر) جمع کرده‌ایم. (دانش هر چیز را در امام مبین برشمرده‌ایم.»

مَعاشِرَ النَّاسِ، لاتَضِلُّوا عَنْهُ وَ لاتَنْفِرُوا مِنْهُوَ لاتَسْتَفکِفُوا من (عَنْ) وِلایَتِهِ، فَهُوَ الَّذی یَهدی إِلَی الْحَقِّ وَ یَعْمَلُ بِهِ وَ یُزْهِقُ الْباطِلَ وَ یَنْهی عَنْهُ وَ لا تَأْخُذُهُ فِی اللهِ لَوْمَةُ لائِمٍ.

ای مردم، از او (علی (علیه‌السلام)) رو بر نتابید و به سوی دیگری گمراه نشوید و از امامتش نگریزید و از ولایت و سرپرستی‌اش روی برنگردانید و سر باز نزنید. او کسی است که (شما را) به درستی و راستی خوانده و (خود نیز) بدان عمل می‌نماید، و باطل را نابود کند و از آن نهی می‌نماید و در راه خدا، نکوهش و سرزنش ملامت‌گران، او را از کار باز ندارد.

أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِاللهِ وَ رَسُولِهِ، لَمْ یَسْبِقْهُ إِلَی الْایمانِ بی أَحَدٌ وَ (هُوَ) الَّذی فَدی رَسُولُ اللهِ بِنَفْسِهِ وَ (هُوَ) الَّذی کانَ مَعَ رَسُولِ اللهِ وَ لا أَحَدَ یَعْبُدُ الله مَعَ رَسُولِهِ مِنَ الرِّجالِ غَیْرُهُ، أَوَّلُ النّاسِ صَلوةً وَ أَوَّلُ مَنْ عَبَدَ اللهَ مَعی، أَمَرْتُهُ عَنِ الله أَنْ یَنامَ فی مَضْجَعی، فَفَعَلَ فادِیاً لی بِنَفْسِهِ.

نخستین مؤمن به خدا و رسولش، او (علی (علیه‌السلام)) است و هیچ کسی در ایمان به من، بر او سبقت نگرفته و پیشی نجسته است و او کسی است که جان خود را فدای رسول‌الله نموده و با او همراه بوده است و غیر از او هیچ‌کسی، خدا را با رسولش عبادت نمی‌کرد. اوّلین نمازگزار و اوّلین پرستنده خداوند به همراه من است؛ از طرف خداوند به او فرمان دادم تا (در شب هجرت و لیلة المبیت) در بستر من بخوابد و او نیز فرمان برده، پذیرفت که جان خود را فدای من کند. (در جای من خوابید)

مَعاشِرَ النّاسِ، فَضِّلُوهُ فَقَدْ فَضَّلَهُ اللهُ وَ اقْبَلُوهُ فَقَدْ نَصَبَهُ اللهُ.

ای مردم، او را برتر بدانید، زیرا خداوند او را فضیلت داده و برگزیده و پیشوایی او را بپذیرید که خداوند او را منصوب نموده و برپا کرده است.

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّهُ إِمامٌ مِنَ اللهِ وَ لَنْ یَتُوبَ اللهُ عَلی أَحَدٍ نْکَرَ وِلایَتَهُ وَ لَنْ یَغْفِرَ لَهُ، حَتْماً عَلَی الله أَنْ یَفْعَلَ ذلِکَ بِمَنْ خالَفَ أَمْرَهُ وَأَنْ یُعَذِّبَهُ عَذاباً نُکْراً أَبَدَا الْآبادِ وَ دَهْرَ الدُّهورِ فَاحْذَرُوا أَنْ تُخالِفوهُ، فَتَصْلُوا ناراً وَقودُهَا النَّاسُ وَالْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْکافِرینَ.

ای مردم، او (علی (علیه‌السلام)) از جانب خداوند امام است و هرگز خداوند توبه منکر او را نپذیرد و هرگز نیامرزد. این است روش قطعی خداوند و حتم است بر خداوند؛ درباره کسی که با او (علی (علیه‌السلام)) مخالفت نماید که هرآینه به عذاب دردناک پایدار کیفر کند. (عذابی شدید تا ابدیّت و تا آخر روزگار) پس بپرهیزید و از مخالفت او بهراسید وگرنه در آتشی در خواهید شد که آتش‌گیره آن مردمان و سنگ‌ها هستند که برای کافران و حق‌ستیزان آماده شده است.

مَعاشِرَ النّاسِ، بی -وَاللهِ- بَشَّرَ الْأَوَّلُونَ مِنَ النَّبِیِّینَ وَالْمُرْسَلینَ، وَأَنَا -وَاللهِ- خاتَمُ الْأَنْبِیاءِ وَالْمُرْسَلینَ والْحُجَّةُ عَلی جَمیعِ الْمخْلوقینَ مِنْ أَهْلِ السَّماواتِ وَالْأَرَضینَ فَهنْ شَکَّ فی ذلِکَ فَقَدْ کَفَرَ الْجاهِلِیَّةِ الْأُولی، وَ مَنْ شَکَّ فی شَیءٍ مِنْ قَوْلی هذا فَقَدْ شَکَّ فی کُلِّ ما أُنْزِلَ إِلَی وَمَنْ شَکَّ فی واحِدٍ مِنَ الْأَئمَّةِ فَقَدْ شَکَّ فِی الْکُلِّ مِنْهُمْ وَ الشَاکُّ فینا فِی النّارِ (وَ الشّاکُ فی ذالِکَ فَلَهُ النّارِ)

ای مردم، به خدا سوگند، که پیامبران و رسولان پیشین به ظهورم مژده داده‌اند و من، به خدا سوگند، خاتم و فرجام پیامبران و بُرهان و حجّت بر همه آفریدگان از آسمانیان و زمینیان هستم. پس هر کسی در این مطلب (راستی و درستی) شک کند و مرا باور نکند به کُفر جاهلی درآمده است و هرکس در سخنان امروزم تردید کند، در تمامی محتوای رسالت من شک کرده است و هرکسی که در یکی از امامان شک کند، در همه آن‌ها شک کرده (انکار یکی از امامان، بسان انکار تمامی آن‌ها ست) و هرآینه شک‌کننده درباره ما، در آتش است. (جایگاه ناباوران ما آتش دوزخ خواهد بود.)

مَعاشِرَ النّاسِ، حَبانِی الله عَزَّوَجَلَّ بِهذِهِ الْفَضیلَةِ مَنّاً (منَّة) مِنْهُ عَلَیَّ وَ إِحْساناً مِنْهُ إِلَیَّ وَلا اِلهَ إِلاّ هُوَ، اِلا لَهُ الْحَمْدُ مِنِّی أَبَدَ الْآبِدینَ وَدَهْرَ الدّاهِرینَ وَ عَلی کُلِّ حالٍ.

هان ای مردم، خداوند عزّوجلّ، از روی منّت و احسان خویش، این فضیلت و برتری را به من ارزانی داشته و (البتّه) خدایی جز او نیست. آگاه باشید، تمامی ستایش‌ها و حمد و ثناها از من بر او، در همه روزگاران و در هر حال و هر مقام.

مَعاشِرَ النّاسِ، فَضِّلُوا عَلِیّاً فَإِنَّهُ أَفْضَلُ النَّاسِ بَعْدی مِنْ ذَکَرٍ و أُنْثی ما أَنْزَلَ الله الرِّزْقَ وَ بَقِی الْخَلْقُ.

هان، ای مردم، علی (علیه‌السلام) را برتر دانید و فضیلت دهید؛ زیرا او برترین مردمان از مرد و زن، پس از من است تا هنگامی که خداوند متعال روزی می‌فرستد و خلق، پایدار و باقی هستند. (تا مادامی که آفریدگان پایدارند و روزیشان فرود آید.)

مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ، مَغْضُوبٌ مَغْضُوبٌ مَنْ رَدَّ عَلَی قَوْلی هذا وَ لَمْ یُوافِقْهُ! أَلا إِنَّ جَبْرئیلَ خَبَّرنی عَنِ الله تَعالی بِذالِکَ وَ یَقُولُ: «مَنْ عادی عَلِیّاً وَ لَمْ یَتَوَلَّهُ فَعَلَیْهِ لَعْنَتی وَ غَضَبی» «وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ، وَاتَّقُو اللهَ، أَنْ تُخالِفُوهُ فَتَزِلَّ قَدَمٌ بَعْدَ ثُبُوتِها، إِنَّ اللهَ خَبیرٌ بِما تَعْمَلُونَ».

دور باد، دور باد از رحمت و مهر خداوند و خشم و غضب باد بر کسی که این سخن و گفته را نپذیرد و با من سازگار نباشد. (ملعون و مغضوب است کسی که این سخنان را رد کند) (هان، ای مردم) بدانید جبرئیل (علیه‌السلام) از سوی خداوند خبرم داد که: «هر آن کسی که با علی (علیه‌السلام) دشمنی کند و بر ولایت او گردن ننهد، لعنت و نفرین و خشم من بر او باد.» (و البتّه) هر کس باید بنگرد که برای فردای رستاخیز خود، چه پیش فرستاده است. تقوای الهی پیشه کنید و از خدا بترسید که با علی (علیه‌السلام) بستیزید! مبادا که قدم‌هایتان پس از ثابت بودن و استواری بلغزد، که خداوند بر کردارتان آگاه است.

مَعاشِرَ النَّاسِ، إِنَّهُ جَنْبُ الله الَّذی ذَکَرَ فی کِتابِهِ العَزیزِ، فَقالَ تعالی مُخْبِراً عَمَّنْ یُخالِفُهُ: «أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ یا حَسْرَتا عَلی ما فَرَّطْتُ فی جَنْبِ اللهِ».

هان، ای مردم، همانا او (علی (علیه‌السلام)) جنب الله است که خداوند در کتاب عزیز خود قرآن، او را یاد کرده و درباره دشمنان او فرموده است: «افسوس که درباره جنب الله کوتاهی کردم.»

مَعاشِرَ النّاسِ، تَدَبَّرُوا الْقُرْآنَ وَ افْهَمُوا آیاتِهِ وَانْظُرُوا إِلی مُحْکَماتِهِ وَ لا تَتَّبِعوا مُتَشابِهَهُ، فَوَا الله لَنْ یُبَیِّنَ لَکُمْ زواجِرَهُ وَ لَنْ یُوضِحَ لَکُمْ تَفْسیرَهُ إِلاَّ الَّذی أَنَا آخِذٌ بِیَدِهِ وَ مُصْعِدُهُ إِلیَّ وَ شائلٌ بِعَضُدِهِ وَ اِفِعُهُ بِیَدَی وَ مُعْلِمُکُمْ، أَنَّ: «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِی مَوْلاهُ» وَ هُوَ عَلِیُّ بْنُ أَبیطالِبٍ، أَخی وَ وَصِیّی وَ مُوالاتُهُ مِنَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ أَنْزَلَها عَلَیَّ.

ای مردم، در قرآن اندیشه و تدبّر کنید و عمق آیات آن را دریابید و بفهمید و بر محکماتش نظر کنید و از متشابهاتش پیروی نکنید. پس به خدا سوگند، که باطن‌ها و تفسیرش را آشکار نمی‌کند؛ مگر همین شخص که دست و بازوی او را گرفته و بالا آورده‌ام و اعلام می‌دارم و به شما می‌فهمانم که: «هر آن که من سرپرست و صاحب اختیار اویم، این علی (علیه‌السلام) سرپرست و ولی اوست.» و او علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه‌السلام) است (هم اوست) برادر و وصیّ من که سرپرستی و ولایت او حکمی است از جانب خداوند بزرگ، که بر من فرستاده شده است.

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّ عَلِیّاً وَالطَّیِّبینَ مِنْ وُلْدی مِنْ صُلْبِهِ هُمُ الثِّقْلُ الْأَصْغَرُ وَالْقُرْآنُ الثِّقْلُ الْأَکْبَرُ، فَکُلُّ واحِدٍ مِنْهُما مُنْبِئٌ عَنْ صاحِبِهِ وَ مُوافِقٌ لَهُ لَنْ یَفْتَرِقا حَتّی یَرِدا عَلَیَّ الْحَوْضِ.

ای مردم، همانا علی (علیه‌السلام) و پاکان از فرزندانم از نسل او، یادگار گران‌سنگ و ثقل اصغرند و قرآن یادگار گران‌سنگ و ثقل اکبر است. هر یک از این دو، از دیگر همراه خود خبر می‌دهد و با آن سازگار است. آن دو (قرآن و عترت) هرگز از هم جدا نخواهند شد تا در حوض کوثر بر من وارد شوند.

أَلا، إِنَّهُمْ أُمَناءُ الله فی خَلْقِهِ وَ حُکّامُهُ فی أَرْضِهِ؛ أَلا وَقَدْ أَدَّیْتُ؛ أَلا وَ قَدْ بَلَّغْتُ؛ أَلا وَ قَدْ أَسْمَعْتُ؛ أَلا وَ قَدْ أَوْضَحْتُ؛ أَلا وَ إِنَّ الله عَزَّ وَ جَلَّ قالَ وَ أَنَا قُلْتُ عَنِ الله عَزَّ وَ جَلَّ. أَلا إِنَّهُ لا (لَیسَ) «أَمیرُ الْمُؤْمِنینَ» غَیْرَ أَخی هذا، أَلا لاتَحِلُّ إِمْرَةُ الْمُؤْمِنینَ لاِحَدٍ غَیْرِهِ.

هان، ای مردم، بدانید که آنان امانت‌داران خداوند در میان آفریدگان و حاکمان او در زمین اویند. بدانید که من (وظیفه خود را) ادا نمودم. بدانید که من آن چه بر عهده‌ام بود، ابلاغ کردم و به گوشتان رساندم و روشن نمودم. بدانید که این کلام و سخن خداوند بزرگ بود و من از سوی او سخن گفتم. بدانید که هرگز به جز برادرم (علی (علیه‌السلام)) کسی نباید «امیرالمؤمنین» خوانده شود. بدانید که پس از من، سرپرستی و امارت مؤمنان برای کسی جز او روا نباشد.

معرّفی و بلند کردن امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) توسّط پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)

ثمَّ ضَرَبَ بیده الی عَضُدِ علی (علیه‌السلام) فرفعه و کان امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)، منذ اول ما صعد رسول‌الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) منبرهُ علی درجه دون مقامه (... شالَ علیّا حتّی صارت رجلهُ مع رکبه رسول‌الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله).)

بعد از آن پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، بازوی علی (علیه‌السلام) را گرفت و او را بلند کرد (و این، اوّلین باری بود که پیامبر گرامی (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، دست خود را تا این اندازه بالا برد) و این در حالی بود که مولا علی (علیه‌السلام) یک پله پایین از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) ایستاده بود. (به حدّی علی (علیه‌السلام) را بالا برد که پاهای علی (علیه‌السلام) برابر زانوی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) قرار گرفت)

ثم قال: ایها النَّاسُ، مَنْ اَوْلی بِکُمْ مِنْ اَنْفُسِکُمْ؟ قالوا: «اللهُ و رَسُولُهُ». فَقالَ: «اَلا فَمن کُنْتُ مَوْلاهُ، فَهذا عَلی مَوْلاهُ. اللّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ و عادِ مَنْ عاداهُ وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ واخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ.»

سپس فرمود: «ای مردم، کیست سزاوارتر از شما به شما؟» گفتند: «خداوند و پیامبر» پس فرمود: «آگاه باشید و بدانید که: آن کسی که من سرپرست اویم، پس این علی (علیه‌السلام) مولا و سرپرست اوست. خداوندا، دوست بدار آن را که او را دوست بدارد و سرپرستی او را بپذیرد و دشمن بدار هر آن که او را دشمن دارد و یاری کن یار او را و تنها گذار و خوار کن کسی که او را تنها گذارد.»

مَعاشِرَ النّاسِ، هذا عَلِی أخی وَ وَصیّی وَ واعی عِلْمی وَ خَلیفَتی فی اُمَّتی عَلی مَنْ آمَنَ بی وَ عَلی تَفْسیرِ کِتابِ الله عَزّ وَ جَلَّ وَالدّاعی إِلَیْهِ وَ الْعامِلُ بِما یَرْضاهُ وَالْمحارِبُ لاِعْدائهِ وَ الْمُوالی عَلی طاعَتِهِ وَ النّاهی عَنْ مَعْصِیَتِهِ.

ای مردم، این علی (علیه‌السلام) است برادر و وصی و نگاهبان دانش من (جامع علم من) و (هموست) جانشین من در میان امّت من و بر ایمان‌آورندگان به من و بر تفسیر کتاب خدا که مردمان را به سوی او بخواند و به آن چه موجب خشنودی اوست، عمل کند و با دشمنانش ستیز نماید و دوستی‌کننده بر اطاعت او و نهی‌کننده از معصیت او (او پشتیبان و هدایت‌گر به اطاعت و فرمان‌برداری خداوند و بازدارنده از نافرمانی اوست)

إِنَّهُ خَلیفَةُ رَسُولِ اللهِ وَ أَمیرُ الْمُؤْمِنینَ وَالْإمامُ الْهادی مِنَ الله وَ قاتِلُ النّاکِثینَ وَالْقاسِطینَ وَالْمارِقینَ بِأَمْرِالله! یَقُولُ الله: «مایُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَیَّ» بِأَمْرِکَ یارَبِّ أَقولُ: «اَلَّلهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ وَالْعَنْ مَنْ أَنْکَرَهُ وَ اغْضِبْ عَلی مَنْ جَحَدَ حَقَّهُ».

همانا اوست خلیفه و جانشین رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و فرمان‌روا و امیر مؤمنان و امام و پیشوای هدایت‌گر از سوی خدا و اوست که به فرمان خدا با پیمان‌شکنان (ناکثین)، روی‌گردانان از حق (قاسطین) و به‌دررفتگان از دین (مارقین) پیکار کند. خداوند می‌فرماید: «فرمان من دگرگون نخواهد شد.» پروردگارا، اکنون به فرمان تو چنین می‌گویم: «خداوندا، دوست‌داران او را دوست بدار و دشمنان او را دشمن بدار. یاوران او را یاری کن. خودداری‌کنندگان از یاری‌اش را رها کن و انکارکنندگان او را لعنت کن و از مهرت دور دار و خشم نما بر هرکس که حقّ او را انکار نماید. (بر آنان خشم خود را فرود آر.)

اَللّهُمَّ إِنَّکَ أَنْزَلْتَ الْآیَةَ فی عَلِیٌّ (علیه‌السلام) وَلِیِّکَ عِنْدَ تَبْیینِ ذالِکَ وَ نَصْبِکَ إِیّاهُ لِهذَا «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً» وَ قلُتَ: «اِنَّ الدّینَ عِندَ اللهِ الاسلامُ» وَ قلُتَ: «وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلامِ دیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرینَ» اَللّهُّمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ أَنِّی قَدْ بَلَّغْتُ.

معبودا، تو خود هنگام نصب او و بیان ولایتش، این آیه را نازل فرمودی که: «امروز آیین و دین شما را کامل نمودم و نعمت خود را بر شما به اتمام رساندم و اسلام را به عنوان دین شما پسندیدم» و فرمودی: «و هرکس که به جز اسلام دینی را بجوید، از او پذیرفته نخواهد شد، و در جهان دیگر (آخرت) در شمار زیان‌کاران خواهد بود. خداوندا، تو را گواه می‌گیرم که پیام تو را (به مردمان) رساندم.

تأکید بر توجّه به امامت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّما أَکْمَلَ الله عَزَّوَجَلَّ دینَکُمْ بِإِمامَتِهِ، فَمَنْ لَمْ یَأْتَمَّ بِهِ وَ بِمَنْ یَقُومُ مَقامَهُ مِنْ وُلْدی مِنْ صُلْبِهِ إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ وَالْعَرْضِ عَلَی الله عَزَّوَجَلَّ فَأُولئِکَ الَّذینَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ وَ فِی النّارِ هُمْ خالِدُونَ «لایُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ یُنْظَرونَ».

ای مردم، همانا خداوند عزّوجلّ دین شما را با امامت او (علی (علیه‌السلام)) تکمیل نمود؛ پس هر آن که از او و جانشینانش از فرزندان من و از نسل او، تا برپایی روز رستاخیز و عرضه بر خداوند عزّوجلّ، پیروی ننمایند، در دو جهان اعمال و کردارهایشان بیهوده بوده، در آتش دوزخ ابدی خواهند بود؛ طوری که نه از عذابشان کم می‌گردد و نه برایشان فرصتی خواهد بود (به آن‌ها مهلت داده نمی‌شود)

مَعاشِرَ النّاسِ، هذا عَلِیُّ أَنْصَرُکُمْ لی وَ أَحَقُّکُمْ بی وَ أَقْرَبُکُمْ إِلَیَّ وَ أَعَزُّکُمْ عَلَیَّ، وَ الله عَزَّوَجَلَّ وَ أَنَا عَنْهُ راضِیانِ وَ ما نَزَلَتْ آیَةُ رِضی فی الْقُرْآنِ إِلاّ فیهِ وَ لا خاطَبَ الله الَّذینَ آمَنُوا إِلاّ بَدَأ بِهِ وَ لا نَزَلَتْ آیَةُ مَدْحٍ فِی الْقُرْآنِ إِلاّ فیهِ وَ لا شَهِدَ الله بِالْجَنَّةِ فی «هَلْ أَتی عَلَی الْاِنْسانِ» إِلاّ لَهُوَ لا أَنْزَلَها فی سِواهُ وَ لا مَدَحَ بِها غَیْرَهُ

ای مردم، این علی (علیه‌السلام) است. یاری‌کننده‌ترین و سزاوارترین و عزیزترین و نزدیک‌ترین شما نسبت به من است؛ و خداوند عزّوجلّ و من، از او راضی و خشنود هستیم. هیچ آیه رضایتی در قرآن نیست؛ مگر این که درباره اوست و خداوند هیچگاه مؤمنین را مورد خطاب قرار نداده، مگر این که ابتدا به او آغاز کرده و مورد خطاب بوده است. (او اوّلین شخص مورد نظر خدای متعال بوده است) و آیه مدح و ستایشی نازل نگشته مگر درباره او و خداوند در سوره «هَل أتی عَلَی الإنسانِ» گواهی بر بهشت (رفتن) نداده؛ مگر برای او و آن را نازل نکرده در حقّ غیر او و به آن سوره، جز او را مدح و ستایش نکرده است.

مَعاشِرَ النّاسِ، هُوَ ناصِرُ دینِ الله وَالْمجادِلُ عَنْ رَسُولِ الله وَ هُوَ التَّقِی النَّقِی الْهادِی الْمَهْدِی نَبِیُّکُمْ خَیْرُ نَبیّ وَ وَصِیُّکُمْ خَیْرُ وَصِیّ وَ بَنُوهُ خَیْرُ الْأَوْصِیاءِ. مَعاشِرَ النّاسِ ذُرِّیَّةُ کُلِّ نَبِی مِنْ صُلْبِهِ وَ ذُرِّیَّتی مِنْ صُلْبِ أَمیرِالْمُؤْمِنینَ عَلِیٍّ.

ای مردم، او یاور و یاری‌دهنده دین خدا و دفاع کننده از رسول خداست و اوست پرهیزگار و پاکیزه (و) هدایت‌کننده (و) هدایت‌شده. پیامبرتان، برترین پیامبر و وصی و جانشین او، برترین وصی و فرزندان او، برترین اوصیا و جانشینانند. ای مردم، فرزندان هر پیامبر از نسل خود اویند؛ ولی نسل من، از صلب امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) است.

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّ إِبْلیسَ أَخْرَجَ آدَمَ مِنَ الْجَنَّةِ بِالْحَسَدِ! فَلا تَحْسُدُوهُ فَتَحْبِطَ أَعْمالُکُمْ وَ تَزِلَّ أَقْدامُکُمْ. فَإِنَّ آدَمَ أُهْبِطَ إِلَی الْأَرضِ بِخَطیئَةٍ واحِدَةٍ وَ هُوَ صَفْوَةُ الله عَزَّوَجَلَّ وَکَیْفَ بِکُمْ وَأَنْتُمْ أَنْتُمْ وَ مِنْکُمْ أَعْداءُ الله! أَلا وَ إِنَّهُ لا یُبْغِضُ عَلِیّاً إِلاّ شَقِی وَ لا یُوالی عَلِیّاً إِلاَّ تَقِی وَ لایُؤْمِنُ بِهِ إِلاّ مُؤْمِنٌ مُخْلِصٌ.

ای مردم، به راستی که شیطان، آدم (علیه‌السلام) را با رشک و حسد از بهشت بیرون کرد! مبادا شما به علی (علیه‌السلام) رشک ورزید که اعمالتان نابود شود و گام‌ها و قدم‌هایتان بلغزد. همانا آدم (علیه‌السلام) به خاطر یک اشتباه به زمین هبوط کرد و حال آن که او برگزیده خدای عزّوجلّ بود! پس شما چگونه خواهید بود؟ در حالی که شما، شمایید و دشمنان خدا نیز از میان شمایند. بدانید وآگاه باشید! که با علی (علیه‌السلام) نمی‌ستیزد، مگر شقی و بی‌سعادت! و ولایت و سرپرستی او را نمی‌پذیرد، مگر با تقوا و پرهیزگار و به او ایمان نمی‌آورد، مگر مؤمن بی‌آلایش و پاک.

وَ فی عَلِیّ وَالله نَزَلَتْ سُورَةُ الْعَصْر: بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحیمِ وَالْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسانَ لَفی خُسْرٍ؛ إِلاّ عَلیُّ الّذی آمَنَ وَ رَضِی بِالْحَقِّ وَالصَّبْرِ.

و سوگند به خدا، که سوره «عصر» درباره او نازل شده است: «به نام خداوند بخشاینده بخشایشگر، قسم به عصر، که انسان در زیان است مگر علی (علیه‌السلام) که ایمان آورده و به درستی و حق و شکیبایی راضی شد و آراسته گردید.»

مَعاشِرَ النّاسِ، قَدِ اسْتَشْهَدْتُ الله وَ بَلَّغْتُکُمْ رِسالَتی وَ ما عَلَی الرَّسُولِ إِلاَّ الْبَلاغُ الْمُبینُ.

ای مردم، خداوند را شاهد و گواه گرفتم و پیام او را به شما رساندم و بر عهده فرستاده، وظیفه‌ای جز بیان و ابلاغ روشن چیزی نیست.

مَعاشِرَ النّاسِ، إتَّقُوا الله حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَموتُنَّ إِلاّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ.

ای مردم، تقوا پیشه کنید، همان‌گونه که بایسته است و نمیرید جز آن که مسلمان باشید. (با شرف اسلام بمیرید.)

اشاره به اهداف و کارشکنی منافقین

مَعاشِرَ النّاسِ، «آمِنُوا بِالله وَ رَسُولِهِ وَالنَّورِ الَّذی أُنْزِلَ مَعَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهاً فَنَرُدَّها عَلی أَدْبارِها أَوْ نَلْعَنَهُمْ کَما لَعَنَّا أَصْحابَ السَّبْتِ» بالله، ما عَنی بِهذِهِ الْآیَةِ إِلاَّ قَوْماً مِنْ أَصْحابی أَعْرِفُهُمْ بِأَسْمائِهِمْ وَأَنْسابِهِمْ وَ قَدْ أُمِرْتُ بِالصَّفْحِ عَنْهُمْ! فَلْیَعْمَلْ کُلُّ امْرِئٍ عَلی ما یَجِدُ لِعَلِیّ فی قَلْبِهِ مِنَ الْحُبِّ وَالْبُغْضِ.

ای مردم، «به خدا و رسولش و نور همراه رسول ایمان آوردید، پیش از آن که چهره‌ها را تباه نماییم و واژگونه کنیم یا همانند اصحاب سبت (روز شنبه، یهودیانی که بر خداوند نیرنگ آوردند) رانده و لعنت شوید.» به خدا سوگند، که مقصود خداوند از این آیه، گروهی از صحابه‌اند که آنان را با نام و نسب می‌شناسم، ولیکن مأمور به پرده‌پوشی هستم! پس هر کس اساس کار خود را مهر و محبّت یا خشم و غضب نسبت به علی (علیه‌السلام) در دل می‌یابد. (و بداند که ارزش عمل او به آن وابسته است.)

مَعاشِرَ النّاسِ، النُّورُ مِنَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ مَسْلوکٌ فِیَّ (فیَّ مَسلُوکٌ) ثُمَّ فی عَلِی بْنِ أَبیطالِبٍ، ثُمَّ فِی النَّسْلِ مِنْهُ إِلَی الْقائِمِ الْمَهْدِی الَّذی یَأْخُذُ بِحَقِّ الله وَ بِکُلِّ حَقّ هُوَ لَنا، لاِنَّ الله عَزَّوَجَلَّ قَدْ جَعَلَنا حُجَّةً عَلَی الْمُقَصِّرینَ وَالْمعُانِدینَ وَالْمخالِفینَ وَالْخائِنینَ وَالْآثِمینَ وَالّظَالِمینَ (وَالْغاصِبینَ) مِنْ جَمیعِ الْعالَمینَ.

ای مردم، نور از جانب خداوند عزّوجّل در جان من، سپس در جان علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه‌السلام)، آنگاه در نسل او تا قائم مهدی (علیه‌السلام)، که حق خدا و ما را می‌ستاند، نهاده شده و جای گرفته است؛ زیرا خداوند عزّوجّل ما را بر کوتاهی‌کنندگان (مقصّرین)، ستیزه‌گران (معاندین)، ناسازگاران (مخالفین)، خائنین، گناهکاران، ستمکاران و غاصبان، از تمامی جهانیان، دلیل و راهنما و حجّت قرار داده است.

مَعاشِرَ النّاسِ، أُنْذِرُکُمْ أَنّی رَسُولُ الله قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِی الرُّسُلُ أَفَإِنْ مِتُّ أَوْ قُتِلْتُ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ؟ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ الله شَیْئاً وَسَیَجْزِی الله الشّاکِرینَ الصّابِرینَ. أَلا وَ إِنَّ عَلِیّاً هُوَ الْمَوْصُوفُ بِالصَّبْرِ وَالشُّکْرِ، ثُمَّ مِنْ بَعْدِهِ وُلْدی مِنْ صُلْبِهِ.

ای مردم، هشدارتان می‌دهم و شما را می‌ترسانم، همانا من رسول خدا هستم. پیش از من نیز رسولانی آمده و رفته‌اند. آیا اگر من بمیرم یا کشته شوم، شما به جاهلیّت، عقب‌گرد می‌کنید؟ هرکس که به قهقرا برگردد، هرگز به خداوند زیانی نخواهد رساند و خداوند به زودی شاکرین شکیبا را پاداش خواهد داد. بدانید و آگاه باشید که علی (علیه‌السلام) به صبر و شکر توصیف شده و بعد از او، فرزندانم از نسل او (دارای این صفات هستند)

مَعاشِرَ النّاسِ، لاتَمُنُّوا عَلَیّ بِإِسْلامِکُمْ، بَلْ لاتَمُنُّوا عَلَی الله! فَیُحْبِطَ عَمَلَکُمْ وَ یَسْخَطَ عَلَیْکُمْ وَ یَبْتَلِیَکُمْ بِشُواظٍ مِنْ نارٍ وَنُحاسٍ؛ إِنَّ رَبَّکُمْ لَبِا الْمِرْصادِ؛ مَعاشِرَ النّاسِ، اِنَّهُ سَیَکُونُ مِن بَعدی اَئِمَّةٌ یَدعُونَ اِلَی النّارِ و یَومَ القِیامَةِ لا یُنصَرُونَ! مَعاشِرَ النّاسِ، اِنَّ اللهَ تعالی وَ اَنَا بریئانِ منهُم.

ای مردم، با اسلامتان بر من منّت نگذارید، بلکه بر خداوند (نیز) منّت نگذارید، زیرا که اعمال شما را تباه و نابود خواهد کرد و بر شما خشم خواهد گرفت و شما را به شعله‌ای از آتش و مس گداخته، گرفتار خواهد نمود! همانا پروردگار شما در کمین است. ای مردم، به زودی بعد از من پیشوایانی خواهند بود که با آتش می‌خوانند و در روز رستاخیز تنها و بدون یاور خواهند ماند. ای مردم، خداوند و من از آنان بیزاریم.

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّهُمْ وَ أَنْصارَهُمْ وَ أَتْباعَهُمْ وَ أَشْیاعَهُمْ فِی الدَّرْکِ الْأَسْفَلِ مِنَ النّارِ وَ لَبِئْسَ مَثْوَی الْمُتَکَبِّرِینَ! أَلا إِنَّهُمْ أَصْحابُ الصَّحیفَةِ فَلْیَنْظُرْ أَحَدُکُمْ فی صَحیفَتِهِ: (قالَ: فَذَهَبَ عَلَی النّاسِ، اِلّا شِر ذمَّةً مِنهُم، امَر الصَّحیفَهِ.)

ای مردم، آنان و یاران و پیروان و تابعینشان در بدترین و پایین‌ترین جای جهنّم هستند و چه بد جایگاهی است، جای متکبّران! بدانید، آنان اصحاب صحیفه‌اند! اکنون هر کس در صحیفه خود نظر کند (گفت: به جز عدّه معدودی، کسی منظور پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را از اصحاب صحیفه نفهمید.)

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنِّی أَدَعُها إِمامَةً وَ وِراثَةً فی عَقِبی إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ وَقَدْ بَلَّغْتُ ما أُمِرتُ بِتَبْلیغِهِ حُجَّةً عَلی کُلِّ حاضِرٍ وَ غائبٍ وَ عَلی کُلِّ أَحَدٍ مِمَّنْ شَهِدَ أَوْ لَمْ یَشْهَدْ وُلِدَ أَوْ لَمْ یُولَدْ، فَلْیُبَلِّغِ الْحاضِرُ الْغائِبَ وَ الْوالِدُ الْوَلَدَ إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ!

ای مردم، اینک امر خلافت خود را به عنوان امامت و وراثت، به امانت به جای می‌گذارم تا روز قیامت و حال، انجام دادم مأموریت خود را که به ابلاغش امر شده بودم تا بُرهان و حجّت باشد بر هر شاهد و غایب و بر آنان که زاده شده یا نشده‌اند و بر تمامی مردمان؛ پس لازم است این سخن را حاضران به غایبان و پدران به فرزندان تا برپایی روز رستاخیز برسانند.

وَ سَیَجْعَلُونَ الْإِمامَةَ بَعْدی مُلْکاً وَ اغْتِصاباً! أَلا لَعَنَ الله الْغاصِبینَ الْمُغْتَصبینَ وَ عِنْدَها سَیَفْرُغُ لَکُمْ أَیُّهَا الثَّقَلانِ مَنْ یَفْرَغُ وَ یُرْسِلُ عَلَیْکُما شُواظٌ مِنْ نارٍ وَنُحاسٌ فَلا تَنْتَصِرانِ.

(آگاه باشید) به زودی پس از من امامت را با پادشاهی جابه‌جا نموده، آن را غصب می‌نمایند! خداوند غاصبان و چپاول‌گران را لعنت کند (نفرین بر غاصبان) و البتّه در آن هنگام خداوند آتش عذاب، شعله‌های آتش و مس گداخته بر سر شما جن و انس خواهد ریخت که البتّه یاری نخواهید شد (و نمی‌توانید آن را از خود دفع نمایید).

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّ الله عَزَّوَجَلَّ لَمْ یَکُنْ لِیَذَرَکُمْ عَلی ما أَنْتُمْ عَلَیْهِ حَتّی یَمیزَ الْخَبیثَ مِنَ الطَّیِّبِ وَ ما کانَ الله لِیُطْلِعَکُمْ عَلَی الْغَیْبِ.

ای مردم، هر آینه خدای عزّوجّل، شما را به حالتان رها نخواهد کرد تا ناپاک را از پاک جدا کند (خبیث را از طیّب) و خداوند شما را بر غیب و پنهانی‌ها آگاه نمی‌کند.

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّهُ ما مِنْ قَرْیَةٍ إِلاّ وَالله مُهْلِکُها بِتَکْذیبِها قَبْلَ یَوْمِ الْقِیامَةِ وَ مُمَلِّکُهَا الْإِمامَ الْمَهْدِیَّ وَالله مُصَدِّقٌ وَعْدَهُ.

ای مردم، هیچ سرزمینی نیست مگر این که خداوند به خاطر تکذیب اهل آن (حق را) آنان را پیش از روز قیامت نابود خواهد کرد و آن را به امام مهدی (علیه‌السلام) خواهد سپرد و هر آینه خداوند، وعده خود را انجام خواهد داد. (تحت حکومت امام مهدی (علیه‌السلام) خواهد آورد)

مَعاشِرَ النّاسِ، قَدْ ضَلَّ قَبْلَکُمْ أَکْثَرُ الْأَوَّلینَ؛ وَ الله لَقَدْ أَهْلَکَ الْأَوَّلینَ وَ هُوَ مُهْلِکَ الْآخِرینَ. قالَ الله تَعالی: «أَلَمْ نُهْلِکِ الْأَوَّلینَ؟ ثُمَّ نُتْبِعُهُمُ الْآخِرینَ؟ کذالِکَ نَفْعَلُ بِالْمجْرِمینَ وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِلْمُکَذِّبینَ.»

ای مردم، پیش از شما، شمار زیادی از گذشتگان گمراه شدند و خداوند آنان را نابود کرد و اوست نابودکننده آیندگان. خداوند متعال (در کتاب خود) فرموده : آیا پیشینیان را تباه و نابود نکردیم و به دنبال آنان آیندگان را نفرستادیم؟ با مجرمان این چنین کنیم، وای بر ناباوران و مکذّبین در آن روز!

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّ الله قَدْ أَمَرَنی وَ نَهانی وَ قَدْ أَمَرْتُ عَلِیّاً وَ نَهَیْتُهُ بِأَمْرِهِ. فَعِلْمَ الْأَمْرِ وَ النَّهُی لَدَیْهِ، فَاسْمَعُوا لاِمْرِهِ تَسْلَمُوا وَ أَطیعُوهُ تَهْتَدُوا وَ انْتَهُوا لِنَهْیِهِ تَرشُدُوا، وَصیرُوا إِلی مُرادِهِ وَ لا تَتَفَرَّقْ بِکُمُ السُّبُلُ عَنْ سَبیلِهِ.

ای مردم، همانا خداوند امر و نهی خود را به من فرموده و من نیز به دستور او، دانش آن را نزد علی (علیه‌السلام) نهادم. پس فرمان او را بشنوید و گردن نهید و پیروی‌اش نمایید و از آن چه نهی‌تان کند و بازتان دارد، خودداری کنید تا راه یابید و به سوی هدف او حرکت کنید. راه‌های گوناگون، شما را از راه او باز ندارد. (جز راه او راهی دیگر نروید)

پیروان و دوستان اهل بیت (علیهم‌السلام) و دشمنان ایشان

مَعاشِرَ النّاسِ، أَنَا صِراطُ الله الْمُسْتَقیمُ الَّذی أَمَرَکُمْ بِاتِّباعِهِ، ثُمَّ عَلِی (علیه‌السلام) (مِنْ بَعْدی، ثُمَّ وُلْدی مِنْ صُلْبِهِ أَئِمَّةُ الْهُدی یَهْدونَ إِلَی الْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلونَ.

ای مردم، من صراط مستقیم خداوند هستم که شما را به پیروی آن امر فرموده و پس از من علی (علیه‌السلام) است؛ آنگاه فرزندانم از نسل او که پیشوایان هدایت هستند و به درستی و حق و راستی راهنمایند و هدایت می‌کنند و به آن حکم و دعوت می‌کند.

بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحیمِ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِ الْعالَمینَ، الرَّحمنِ الرَّحیمِ، مالِکِ یَومِ الدّینِ، اِیّاکَ نعبُدُ و ایّاکَ نستعینُ، اهدِنا الصِّراطَ المستقیمَ، صراطَ الَّذینَ انعمتَ علیهم غَیرِ المغضوب عَلیهِم، ولا الضّالّینَ (وَقالَ:) فِی نَزَلَتْ وَ فیهِمْ وَالله نَزَلَتْوَ لَهُمْ عَمَّتْ وَ إِیَّاهُمْ خَصَّتْ، أُولئکَ أَوْلِیاءُ الله الَّذینَ لاخَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنونَ. أَلا إِنَّ حِزْبَ الله هُمُ الْغالِبُونَ.

(بعد از قرائت سوره حمد فرمود:) این سوره درباره من نازل شده و به خدا سوگند، درباره ایشان (امامان بعد از من) نازل شده است و به آنان اختصاص دارد. آنان اولیای خدایند که ترس و اندوهی بر ایشان نیست. بدانید و آگاه باشید که حزب خدا چیره و غالب خواهد بود.

أَلا إِنَّ أَعْداءهُمْ هُمُ السُّفَهاءُ الْغاوُونَ و إِخْوانُ الشَّیاطینِ یوحی بَعْضُهُمْ إِلی بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُروراً. أَلا إِنَّ أَوْلِیاءهُمُ الَّذینَ ذَکَرَهُمُ الله فی کِتابِهِ فَقالَ عَزَّوَجَلَّ: «لا تَجِدُ قَوْماً یُؤمِنُونَ بِالله وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حادَّ الله وَ رَسُولَهُ وَ لَوْکانُوا آباءهُمْ أَوْ أَبْناءهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشیرَتَهُمْ أُولئِکَ کَتَبَ فی قُلوبِهِمُ الْإیمانَ و ایَّدهم بروحٍ منهُ و یُدخلُهُم جنّاتٍ تجری من تَحتِها الانهار خالدین فیها رضی الله عنهم و رضوا عنه اولئک حِزب الله اَلا اِنَّ حِزبَ اللهِ هُمُ المُفلحُونَ».

آگاه باشید و بدانید که دشمنان ایشان، سفیهان گمراه و برادران و همکاران شیاطین هستند! برای گمراهی مردمان، سخنان بیهوده و پوچ را به یکدیگر می‌رسانند. بدانید که خداوند از دوستان امامان، در کتاب خود چنین یاد کرده: «ای پیامبر ما، نمی‌یابی مؤمنان به خدا و روز قیامت را که دوست گیرند کسانی را که دشمن خدا و رسولش هستند! گرچه آنان، پدران و برادران و خویشاوندانشان باشند. آنان (مؤمنان) کسانی هستند که ایمان در قلب‌هایشان نوشته شده و خداوند آنان را با روحی از خود تأیید فرموده و ایشان را به بهشتی داخل می‌کند که از پایین آن نهرها جاری است و در آن جاودانه خواهند بود و خداوند از آنان راضی است و آنان نیز از خداوند راضی هستند. آنان حزب خداوند هستند. بدانید که حزب خداوند رستگارانند.»

أَلا إِنَّ أَوْلِیاءهُمُ الْمُؤْمِنونَ الَّذینَ وَصَفَهُمُ الله عَزَّوَجَلَّ فَقالَ: «الَّذینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدونَ»

بدانید همانا دوستداران و اولیای امامان، مؤمنانی هستند که خداوند عزّوجلّ (در کتاب خود) چنین توصیفشان کرده و فرموده است: «کسانی که ایمان آورده و ایمان خود را به ظلم (و شرک) نیالوده‌اند، در امان هستند و آنان هدایت‌یافتگانند.»

أَلا إِنَّ أَوْلِیاءهُمُ الَّذینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَرْتابوا. أَلا إِنَّ أَوْلِیاءهُمُ الَّذینَ یدْخُلونَ الْجَنَّةَ بِسَلامٍ آمِنینَ، تَتَلَقّاهُمُ الْمَلائِکَةُ بِالتَّسْلیمِ یَقُولونَ: «سَلامٌ عَلَیْکُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلوها خالِدینَ.»

بدانید، دوستان و یاران آنان (امامان) کسانی هستند که ایمان آورده و از تردید و انکار دور خواهند بود. بدانید، همانا دوستان و اولیای امامان، کسانی هستند که با آرامش و سلام به بهشت وارد خواهند شد و فرشتگان با سلام به ملاقات آنان می‌آیند و آنان را می‌پذیرند و می‌گویند: «سلام بر شما که پاک و پاکیزه شده‌اید! اینک داخل شوید که در بهشت جاودانه خواهید بود.»

أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَهُمْ، لَهُمُ الْجَنَّةُ یُرْزَقونَ فیها بِغَیْرِ حِسابٍ.

بدانید، همانا دوستان امامان کسانی هستند که بهشت برای آنان است و در آن بی‌حساب روزی داده خواهند شد. (بهشت پاداش دوستان امامان است.)

أَلا إِنَّ أَعْداءَهُمُ الَّذینَ یَصْلَونَ سَعیراً.

بدانید، دشمنان آنان (امامان) کسانی هستند که در آتش درآیند.

أَلا إِنَّ أَعْداءَهُمُ الَّذینَ یَسْمَعونَ لِجَهَنَّمَ شَهیقاً وَ هِی تَفورُ وَ یَرَوْنَ لَها زَفیراً.

بدانید، همانا دشمنان آنان کسانی هستند که ناله وحشتناک و افروزش جهنّم را می‌شنوند، در حالی که شعله‌های آتش زبانه می‌کشد و زفیر (صدای بازدم) جهنّم را نیز درمی‌یابند و می‌بینند.

أَلا إِنَّ أَعْداءَهُمُ الَّذینَ قالَ الله فیهِمْ: «کُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها حتی اذا ادا رکوا فیها جمیعا قالت اخریهم لاولیهم: ربنا هؤلاء اضلونا فاتهم عذابا ضعفا من النار، قال لکل ضعف ولکن لا تعلمون.»

بدانید و آگاه باشید، دشمنان آنان کسانی هستند که خداوند درباره آن‌ها فرموده: «هر گروه و امّتی که داخل (جهنّم) شود، همتای خود را لعنت می‌کنند تا آن که تمامی آنان در آن جا به یکدیگر بپیوندند، آخرینشان با اشاره به اوّلین آنان می‌گوید: «پروردگارا، اینان ما را گمراه کردند، پس نازل کن و بفرست بر آنان عذاب دو چندان از آتش!» (خداوند) می‌فرماید: «برای همه (هر گروه) عذاب مضاعف است و لیکن شما نمی‌دانید.»

أَلا إِنَّ أَعْداءَهُمُ الَّذینَ قالَ الله عَزَّوَجَلَّ: «کُلَّما أُلْقِی فیها فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُها أَلَمْ یَأتِکُمْ نَذیرٌ؟ قالوا بَلی قَدْ جائنا نَذیرٌ. فَکَذَّبْنا وَ قُلنا ما نَزَّلَ الله مِنْ شَیءٍ إِنْ أَنْتُمْ إِلاّ فی ضَلالٍ کَبیرٍ، و قالوا لو کنا نسمع او نعقل ما کنا فی اصحاب السعیر فاعترفوا بذنبهم فَسُحْقاً لاِصْحابِ السَّعیرِ.»

بدانید، همانا دشمنان آنان (امامان) کسانی هستند که خدای عزّوجلّ درباره آنان فرموده است: «هر گروهی از آنان داخل جهنّم شود، نگاهبانان و خزانه داران جهنّم می‌پرسند: مگر برای شما ترساننده‌ای نیامد؟ می‌گویند: بلی، برای ما ترساننده آمد، لیکن تکذیب کردیم و گفتیم خداوند هیچ چیز (وحی) نفرستاده و شما در گمراهی بزرگ هستید! و می‌گویند: اگر می‌شنیدیم یا فکر می‌کردیم، از اصحاب آتش نبودیم: پس به گناه خود اعتراف کردند. پس نفرین باد بر دوزخیان! نابود باد اصحاب آتش!»

أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَهُمُ الَّذینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَیْبِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ کَبیرٌ.

بدانید و آگاه باشید، همانا دوستان امامان کسانی هستند که در نهان از پروردگار خود می‌ترسند. برای آنان آمرزش و پاداش بزرگ خواهد بود.

مَعاشِرَالنَاسِ، شَتّانَ ما بَیْنَ السَّعیرِ وَ الْأَجْرِ الْکَبیرِ!

ای مردم، چه بسیار راه است میان آتش و پاداش بزرگ!

مَعاشِرَ النّاسِ، عَدُوُّنا مَنْ ذَمَّهُ الله وَ لَعَنَهُ وَ وَلِیُّنا کُلُّمَنْ مَدَحَهُ الله وَ أَحَبَّهُ.

ای مردم، خداوند دشمنان ما را لعن و نفرین فرموده و دوستان ما را ستوده و دوست دارد.

مَعاشِرَ النّاسِ، أَلا وَ إِنّی أَنَا النَّذیرُ و عَلِیّ الْبَشیرُ.

ای مردم، بدانید که من ترساننده و علی (علیه‌السلام) بشارت‌دهنده است.

مَعاشِرَ النّاسِ، أَلا وَ إِنِّی مُنْذِرٌ وَ عَلِی هادٍ.

ای مردم، بدانید که من بیم‌دهنده و علی (علیه‌السلام) راهنماست.

مَعاشِرَ النّاس أَلا وَ إِنّی نَبی وَ عَلِی وَصِیّی

ای مردم، بدانید که من پیامبرم و علی (علیه‌السلام) وصی و جانشین من است.

مَعاشِرَ النّاسِ، أَلا وَ إِنِّی رَسولٌ وَ عَلِی الْإِمامُ وَالْوَصِی مِنْ بَعْدی وَالْأَئِمَّةُ مِنْ بَعْدِهِ وُلْدُهُ. أَلا وَ إِنّی والِدُهُمْ وَ هُمْ یَخْرُجونَ مِنْ صُلْبِهِ.

ای مردم، بدانید که من رسول و علی (علیه‌السلام) امام و وصّی پس از من است و امامان بعد از او، فرزندان اویند. بدانید و آگاه باشید که من والد و پدر آنانم و آنان از نسل و صلب او علی (علیه‌السلام) خواهند بود.

امام مهدی (عجل‌الله‌فرجه)

أَلا إِنَّ خاتَمَ الْأَئِمَةِ مِنَّا الْقائِمَ الْمَهْدِیُّ. أَلا إِنَّهُ الظّاهِرُ عَلَی الدِّینِ.

بدانید و آگاه باشید که همانا آخرین امام، قائم مهدی (علیه‌السلام) از ماست. بدانید که او بر تمام ادیان چیره خواهد گشت.

أَلا إِنَّهُ الْمُنْتَقِمُ مِنَ الظّالِمینَ.

بدانید که اوست انتقام‌گیرنده از ستمکاران.

أَلا إِنَّهُ فاتِحُ الْحُصُونِ وَ هادِمُها.

بدانید که اوست فاتح دژها و منهدم و نابودکننده آن‌ها.

أَلا إِنَّهُ غالِبُ کُلِّ قَبیلَةٍ مِنْ أَهْلِ الشِّرْکِ وَ هادیها.

بدانید که اوست غالب و چیره بر تمامی قبایل مشرکان و هدایت‌گر آنان.

أَلا إِنَّهُ الْمُدْرِکُ بِکُلِّ ثارٍ لاَِوْلِیاءِ الله.

بدانید که اوست خون‌خواه و انتقام‌گیرنده تمام اولیای خدا.

أَلا إِنَّهُ النّاصِرُ لِدینِ الله. أَلا إِنَّهُ الْغَرّافُ مِنْ بَحْرٍ عَمیقٍ.

بدانید که اوست ناصر و یاور دین خدا. بدانید که اوست استفاده‌کننده از دریایی ژرف. (کشتیبان دریای موّاج و عمیق)

أَلا إِنَّهُ یَسِمُ کُلَّ ذی فَضْلٍ فَضْلِهِ وَ کُلَّ ذی جَهْلٍ بِجَهْلِهِ.

بدانید همانا اوست که به هر صاحب فضلی به اندازه فضل و ارزش او و به هر نادان و صاحب جهالتی به اندازه نادانی‌اش نشانه می‌دهد و نیکی می‌کند.

أَلا إِنَّهُ خِیَرَةُ الله وَ مُخْتارُهُ.

بدانید که او نیکو و برگزیده خداوند است.

أَلا إِنَّهُ وارِثُ کُلِّ عِلْمٍ وَالْمحیطُ بِکُلِّ فَهْمٍ.

بدانید که او وارث دانش‌ها و حاکم بر ادراک‌هاست.

أَلا إِنَّهُ الْمخْبِرُ عَنْ رَبِّهِ وَ الْمُشَیِّدُ لاِمْرِ آیاتِهِ.

بدانید که او از سوی پروردگارش سخن می‌گوید و خبر می‌دهد و آیات و نشانه های او را بر پا می‌کند.

أَلا إِنَّهُ الرَّشیدُ السَّدیدُ.

بدانید اوست هدایت‌یافته محکم و استوار.

أَلا إِنَّهُ الْمُفَوَّضُ إِلَیْهِ.

بدانید هم اوست که (اختیار امور) به او واگذار شده است.

أَلا إِنَّهُ قَدْ بَشَّرَ بِهِ مَنْ سَلَفَ مِنَ الْقُرونِ بَیْنَ یَدَیْهِ.

بدانید که تمامی گذشتگان ظهور او را پیش‌گویی کرده و بشارت داده‌اند.

أَلا إِنَّهُ الْباقی حُجَّةً وَ لا حُجَّةَ بَعْدَهُ وَ لا حَقَّ إِلاّ مَعَهُ وَ لا نُورَ إِلاّ عِنْدَهُ.

بدانید که اوست حجّت پایدار و پس از او حجّتی نخواهد بود. هیچ حقّی نیست؛ مگر با او و هیچ نوری؛ مگر نزد او.

أَلا إِنَّهُ لا غالِبَ لَهُ وَ لا مَنْصورَ عَلَیْهِ.

بدانید که همانا او غالب است و کسی بر او پیروز نخواهد شد و دشمن او یاری نخواهد گشت.

أَلا إِنَّهُ وَلِیُّ الله فی أَرْضِهِ وَ حَکَمُهُ فی خَلْقِهِ وَ أَمینُهُ فی سِرِّهِ وَ علانِیَتِهِ.

بدانید که او ولیّ خدا در زمین و داور او در میان مردم و امانت‌دار خداوند در امور نهان و آشکار است.

آماده‌کردن و مطرح‌نمودن برای بیعت

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنّی قَدْ بَیَّنْتُ لَکُمْ وَ أَفْهَمْتُکُمْ وَ هذا عَلِیّ یُفْهِمُکُمْ بَعْدی. أَلا وَ إِنِّی عِنْدَ انْقِضاءِ خُطْبَتی أَدْعُوکُمْ إِلی مُصافَقَتی عَلی بَیْعَتِهِ وَ الإِقْرارِ بِهِ، ثُمَّ مُصافَقَتِهِ بَعْدی.

ای مردم، به‌درستی که من پیام خدا را برای شما آشکار کرده، تفهیم نمودم و این علی (علیه‌السلام) است که پس از من شما را آگاه می‌کند. اینک شما را می‌خوانم که پس از پایان خطبه، به عنوان بیعت با من و سپس با علی (علیه‌السلام) دست دهید و به امامت او اقرار نمایید.

أَلا وَ إِنَّی قَدْ؛ بایَعْتُ الله وَ عَلِی قَدْ بایَعَنیوَ أَنَا آخِذُکُمْ بِالْبَیْعَةِ لَهُ عَنِ الله عَزَّوَجَلَّ: «إِنَّ الَّذینَ یُبایِعُونَکَ إِنَّما یُبایِعُونَ الله، یَدُ الله فَوْقَ أَیْدیهِمْ، فَمَنْ نَکَثَ فَإِنَّما یَنْکُثُ عَلی نَفْسِهِ وَ مَنْ أَوْفی بِما عاهَدَ عَلَیْهُ الله فَسَیُؤْتیهِ أَجْراً عَظیماً.»

بدانید و آگاه باشید که من با خداوند و علی (علیه‌السلام) با من بیعت کرده و پیمان بسته؛ و من اکنون از سوی خدای عزّوجلّ، برای امامت او پیمان و بیعت می‌گیرم: (ای پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)) آنان که با تو بیعت کنند هر آینه با خدا بیعت کرده‌اند. دست خدا بالای دستان ایشان است. پس هرکس بیعت و پیمان شکند بر زیان و ضرر خود شکسته و آن کس که بر پیمان خداوند استوار و باوفا باشد، خداوند به او پاداش بزرگ و عظیمی خواهد داد.»

(بیان) حلال و حرام، واجبات و محرمات

مَعاشِرَ النّاسِ، «إِنَّ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ مِنْ شَعائرِالله فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلاجُناحَ عَلَیْهِ أَنْ یَطَّوَّفَ بِهِما و من تطوع خیرا فان الله شاکر علیم.»

ای مردم، همانا حج و عمره از شعائر و آداب و رسوم خداوند است (خدایی است) : «هرکس حج یا عمره گزارد، برای او اشکالی نیست که بر صفا و مروه بسیار طواف کند و هر کسی که کار خیری را با طوع و رغبت انجام دهد، خداوند سپاس‌گزار داناست.»

مَعاشِرَ النّاسِ، حُجُّوا الْبَیْتَ فَما وَرَدَهُ أَهْلُ بَیْتٍ إِلاَّ اسْتَغْنَوْا وَ أُبْشِروا وَ لا تَخَلَّفوا عَنْهُ إِلاّ: (تبروا) وَ افْتَقَرُوا.

ای مردم، در خانه خداوند حج گزارید (به حج خانه خدا روید) زیرا که هیچ خاندانی داخل آن نشد؛ مگر بی‌نیاز گشت و مژده گرفت و شاد شد و هیچ خاندانی از آن روی برنگردانید؛ مگر آن که بی‌بهره و نیازمند و فقیر گردید.

مَعاشِرَ النّاسِ، ما وَقَفَ بِالْمَوْقِفِ مُؤْمِنٌ إِلاَّ غَفَرَالله لَهُ ما سَلَفَ مِنْ ذَنْبِهِ إِلی وَقْتِهِ ذلِکَ، فَإِذا انْقَضَتْ حَجَّتُهُ اسْتَأْنَفَ عَمَلَهُ.

ای مردم، مؤمنی در موقف (عرفات، مشعر، منا) نماند؛ مگر این که خداوند، گناهان گذشته تا آن زمانِ او را بیامرزد و آنگاه که حجّش تمام شد، اعمالش را از سر گیرد.

مَعاشِرَ النَّاسِ، الْحُجّاجُ مُعانُونَ وَ نَفَقاتُهُمْ مُخَلَّفَةٌ عَلَیْهِمْ وَ الله لایُضیعُ أَجْرَ الْمحْسِنینَ.

ای مردم، حاجیان دستگیری و کمک می‌شوند و هزینه‌های سفرشان جبران می‌گردد و جایگزین آن به آنان خواهد رسید. البتّه خداوند اجر نیکوکاران را تباه نخواهد کرد.

مَعاشِرَ النّاسِ، حُجُّوا الْبَیْتَ بِکَمالِ الدّینِ وَ التَّفَقُّهِوَ لا تَنْصَرِفُوا عَنِ الْمشَاهِدِ إِلاّ بِتَوْبَةٍ وَ إِقْلاعٍ.

ای مردم، خانه خدا را با دین کامل و فهم و دانش ژرف دیدار کنید و از زیارتگاه‌ها و مشاهد مشرّفه، جز با توبه و باز ایستادن (از گناه) برنگردید.

مَعاشِرَ النّاسِ، أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ کَما أَمَرَکُمُ الله عَزَّوَجَلَّ: فَإِنْ طالَ عَلَیْکُمُ الْأَمَدُ فَقَصَّرْتُمْ أَوْ نَسِیتُمْ فَعَلِی وَلِیُّکُمْ وَ مُبَیِّنٌ لَکُمْ.»

ای مردم، نماز را به پا دارید و زکات بپردازید. همان‌گونه که خداوند عزّوجلّ شما را امر فرموده است: «پس اگر زمان بر شما دراز و طولانی شد و کوتاهی کردید یا از یاد بردید و فراموش کردید، علی (علیه‌السلام) صاحب اختیار شماست و برای شما بیان می‌کند. (تبیین کننده بر شماست).

الَّذی نَصَبَهُ الله عَزَّوَجَلَّ لَکُمْ بَعْدی أَمینَ خَلْقِهِ إِنَّهُ مِنِّی وَ أَنَا مِنْهُ وَ هُوَ وَ مَنْ یَخْلُفُ مِنْ ذُرِّیَّتی یُخْبِرونَکُمْ بِما تَسْأَلوُنَ عَنْهُ وَ یُبَیِّنُونَ لَکُمْ ما لاتَعْلَمُونَ. أَلا إِنَّ الْحَلالَ وَ الْحَرامَ أَکْثَرُ مِنْ أَنْ أُحصِیَهُما وَ أُعَرِّفَهُما فَآمُرَ بِالْحَلالِ وَ اَنهَی عَنِ الْحَرامِ فی مَقامٍ واحِدٍ. فَأُمِرْتُ أَنْ آخُذَ الْبَیْعَةَ مِنْکُمْ وَ الصَّفْقَةَ لَکُمْ بِقَبُولِ ما جِئْتُ بِهِ عَنِ الله عَزَّوَجَلَّ فی عَلِیّ أمیرِالْمُؤْمِنینَ وَ الأَوْصِیاءِ مِنْ بَعْدِهِ الَّذینَ هُمْ مِنِّی وَ مِنْهُ إمامَةٌ فیهِمْ قائِمَةٌ خاتِمُها الْمَهْدی إِلی یَوْمٍ یَلْقَی الله عزّوجلّ الَّذی یُقَدِّرُ وَ یَقْضی.

خداوند عزّوجلّ او را پس از من امانت‌دار خویش در میان آفریدگانش نهاده است. همانا او از من و من از اویم و او و فرزندان من از جانشینان او، پرسش‌های شما را پاسخ دهند و آنچه را نمی‌دانید به شما می‌آموزند. بدانید که حلال و حرام بیش از آن است که به شماره درآیند و من شمارش کنم و بشناسانم! و در این جا، به یکباره به حلال فرمان دهم و از حرام باز دارم. از این روی مأمورم از شما بیعت بگیرم که دست در دست من بگذارید، در مورد آنچه از جانب خداوند عزّوجلّ آورده‌ام درباره علی (علیه‌السلام) امیرالمؤمنین و جانشینان و اوصیای پس از او، که آنان از من و از اویند و آن موضوع امامت است که فقط در آن‌ها به پا خواهد بود و خاتم آنان، مهدی (علیه‌السلام) است تا روزی که او با خداوند قضا و قدر دیدار کند.

مَعاشِرَ النّاسِ، وَ کُلُّ حَلالٍ دَلَلْتُکُمْ عَلَیْهِ وَکُلُّ حَرامٍ نَهَیْتُکُمْ عَنْهُ فَإِنِّی لَمْ أَرْجِعْ عَنْ ذلِکَ وَ لَمْ أُبَدِّلْ. أَلا فَاذْکُرُوا ذلِکَ وَاحْفَظُوهُ وَ تَواصَوْا بِهِ وَ لا تُبَدِّلُوهُ وَ لا تُغَیِّرُوهُ. أَلا وَ إِنِّی اُجَدِّدُ الْقَوْلَ. أَلا فَأَقیمُوا الصَّلاةَ وَآتُوا الزَّکاةَ وَ أْمُرُوا بِالْمَعْروفِ وَ انْهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ. أَلا وَ إِنَّ رَأْسَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ أَنْ تَنْتَهُوا إِلی قَوْلی وَ تُبَلِّغُوهُ مَنْ لَمْ یَحْضُرْ.

ای مردم، هر حلال و روایی که شما را بدان راهنمایی کردم و هر حرام و ناروایی را که از آن نهی نمودم، هرگز از آن بر نگشته‌ام و تغییر نداده‌ام (و از آن بر نمی‌گردم) بدانید و آگاه باشید، آن را به یاد داشته باشید و یاد کنید و نگه دارید و یکدیگر را به آن سفارش کنید و در آن دگرگونی راه ندهید و آن را تبدیل نکنید. بدانید که دوباره می‌گویم! بیدار باشید، پس نماز را به پا دارید و زکات بپردازید و امر به معروف کنید و از منکر نهی نمایید و باز دارید. بدانید و آگاه باشید که بالاترین امر به معروف و ریشه آن، این است که سخن مرا بفهمید (و به حقیقت آن برسید) و سخن مرا به دیگران که حاضر نیستند برسانید.

وَ تَأْمُروُهُ بِقَبُولِهِ عَنِّی وَ تَنْهَوْهُ عَنْ مُخالَفَتِهِ فَإِنَّهُ أَمْرٌ مِنَ الله عَزَّوَجَلَّ وَ مِنِّی وَ لا أَمْرَ بِمَعْروفٍ وَ لا نَهْی عَنْ مُنْکَرٍ إِلاَّ مَعَ إِمامٍ مَعْصومٍ.

و غایبان را به پذیرش فرمان من توصیه کنید و آنان را از ناسازگاری و مخالفت سخنان من بازدارید. همانا سخن و امر من، امر و فرمان خدا و من است و هیچ امر به معروف و نهی از منکری نمی‌شود و تحقّق و کمال نمی‌یابد، مگر با امام معصوم.

مَعاشِرَ النّاسِ، الْقُرْآنُ یُعَرِّفُکُمْ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ بَعْدِهِ وُلْدُهُ وَ عَرَّفْتُکُمْ إِنَّهُمْ مِنِّی وَ مِنْهُ حَیْثُ یَقُولُ الله فی کِتابِهِ: «وَ جَعَلَها کَلِمَةً باقِیَةً فی عَقِبِهِ» وَقُلْتُ «لَنْ تَضِلُّوا ما إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِما.»

ای مردم، قرآن بر شما روشن می‌کند که امامان پس از علی (علیه‌السلام) فرزندان اویند و من به شما شناساندم که آنان از او و از من هستند. زیرا خداوند در کتاب خود می‌گوید: «آن (امامت) را فرمانی پایدار و کلمه باقی در نسل او قرار داد.» و من نیز گفته‌ام : «مادام که به قرآن و عترت (امامان) تمسّک جویید، گمراه نخواهید شد.»

مَعاشِرَ النّاسِ، التَّقْوی التَّقْوی وَاحْذَرُوا السّاعَةَ کَما قالَ الله عَزَّوَجَلَّ: «إِنَّ زَلْزَلَةَ السّاعَةِ شَیءٌ عَظیمٌ.» اُذْکُرُوا الْمَماتَ وَ الْمَعادَ وَ الْحِسابَ وَ الْمَوازینَ وَ الْمحاسَبَةَ بَیْنَ یَدَی رَبِّ الْعالَمینَ وَ الثَّوابَ وَ الْعِقابَ. فَمَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ أُثیبَ عَلَیْها وَ مَنْ جاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَلَیْسَ لَهُ فِی الجِنانِ نَصیبٌ.

ای مردم، تقوا را، تقوا را، رعایت کرده از سختی قیامت بهراسید! همان‌گونه که خداوند عزّوجلّ فرمود: «البتّه زلزله روز رستاخیز، حادثه‌ای بزرگ است.» ای مردم، مرگ، قیامت، حساب و میزان و محاسبه در برابر پروردگار جهانیان و پاداش و کیفر را یاد کنید و به یاد آورید. پس هر کس، نیکی آورد، پاداش گیرد و آن کسی که گناه آورد و بدی کند، بهره و نصیبی از بهشت نخواهد برد.

بیعت‌گرفتن به‌طور رسمی

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّکُمْ أَکْثَرُ مِنْ أَنْ تُصافِقُونی بِکَفٍّ واحِدٍ فی وَقْتٍ واحِدٍ وَ قَدْ أَمَرَنِی الله عَزَّوَجَلَّ أَنْ آخُذَ مِنْ أَلْسِنَتِکُمُ الْإِقْرارَ بِما عَقَّدْتُ لِعَلِی أَمیرِالْمُؤْمنینَ، وَ لِمَنْ جاءَ بَعْدَهُ مِنَ الْأَئِمَّةِ مِنّی وَ مِنْهُ عَلی ما أَعْلَمْتُکُمْ أَنَّ ذُرِّیَّتی مِنْ صُلْبِهِ.

ای مردم، شما بیشتر از آنید که در یک زمان با یک دست با من بیعت کنید و دست دهید از این روی خداوند عزّوجلّ، به من امر فرموده که از زبان شما اقرار بگیرم و پیمان علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه‌السلام) امیرالمؤمنین را محکم و استوار نمایم و نیز امامان پس از او که از نسل من و اویند، همان گونه که اعلام کردم که ذرّیه من از صلب و نسل اویند.

فَقُولُوا بِأَجْمَعِکُمْ: «إِنّا سامِعُونَ مُطیعُونَ راضُونَ مُنْقادُونَ لِما بَلَّغْتَ عَنْ رَبِّنا وَ رَبِّکَ فی أَمْرِ إِمامِنا عَلِی أَمیرِالْمُؤْمِنینَ وَ مَنْ وُلِدَ مِنْ صُلْبِهِ مِنَ الْأَئِمَّةِ. نُبایِعُکَ عَلی ذلِکَ بِقُلوُبِنا وَ أَنْفُسِنا وَ أَلْسِنَتِنا وَ أَیْدینا علی ذلِکَ نَحْیی وَ عَلَیْهِ نَموتُ وَ عَلَیْهِ نُبْعَثُ وَ لا نُغَیِّرُ وَ لا نُبَدِّلُ وَ لا نَشُکُّ وَ لا نَجْحَدُ وَ لا نَرْتابُ و لا نَرْجِعُ عَنِ الْعَهْدِ وَ لا نَنْقُضُ الْمیثاقَ.

پس همگان بگویید: «البتّه ما سخنان تو را شنیدیم و پیروی می‌کنیم و از آن ها راضی و خشنود هستیم و بر آن تسلیم و بر آن چه از سوی پروردگارمان در امر امامت اماممان، علی (علیه‌السلام) امیرالمؤمنین، و امامان دیگر از صلب او به ما ابلاغ کردی. با تو بیعت می‌کنیم و پیمان می‌بندیم با قلب و جان و زبان و دستهایمان. با این پیمان زنده‌ایم و با آن خواهیم مرد! و با آن اعتقاد برانگیخته خواهیم شد و هرگز آن را دگرگون نمی‌کنیم و تبدیل نمی‌نماییم و در آن شک نداریم و انکار نخواهیم کرد و از عهد و پیمان خود برنمی‌گردیم و آن را نمی‌شکنیم.

وَعَظْتَنا بِوَعْظِ الله فی عَلِی أَمیرِالْمؤْمِنینَ وَ الْأَئِمَّةِ الَّذینَ ذَکَرْتَ مِنْ ذُرِّیتِکَ مِنْ وُلْدِهِ بَعْدَهُ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ مَنْ نَصَبَهُ الله بَعْدَهُما. فَالْعَهْدُ وَ الْمیثاقُ لَهُمْ مَأْخُوذٌ مِنَّا مِنْ قُلُوبِنا وَ أَنْفُسِنا وَ أَلْسِنَتِنا وَ ضَمائِرِنا وَ أَیْدینا. مَنْ أَدْرَکَها بِیَدِهِ وَ إِلاَّ فَقَدْ أَقَرَّ بِلِسانِهِ وَ لا نَبْتَغی بِذلِکَ بَدَلاً وَ لا یَرَی الله مِنْ أَنْفُسِنا حِوَلاً. نَحْنُ نُؤَدّی ذلِکَ عَنْکَ الّدانی و القاصی مِنْ اَوْلادِنا و اَهالینا وَ نُشْهِدُ الله بِذلِکَ وَ کَفی بِالله شَهیداً وَ أَنْتَ عَلَیْنا بِهِ شَهیدٌ.»

(ای رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله)) تو ما را به فرمان خدا و موعظه الهی پند دادی، درباره علی (علیه‌السلام) امیرالمؤمنین و امامانی که گفتی و ذکر کردی بعد از او، از نسل تو و او. یعنی حسن و حسین، و آنان که خداوند پس از آنان بر پا نموده و منصوب کرده است. پس عهد و پیمان برای آنان، از ما گرفته شد از قلب‌هایمان و جان و زبان و روح و دستانمان. هرکس توانست با دست وگرنه با زبان پیمان بست و هرگز عهد و پیمان را دگرگون نخواهیم کرد و خداوند از ما نقض عهد و شکست پیمان نبیند. ما فرمان تو را به نزدیک و دور از فرزندانمان و خویشاوندانمان خواهیم رسانید و خداوند را بر آن گواه خواهیم گرفت و هر آینه خداوند بر شهادت و گواهی کافی است و تو نیز بر ما شاهد و گواه باش.

مَعاشِرَ النّاسِ، ما تَقُولونَ؟ فَإِنَّ الله یَعْلَمُ کُلَّ صَوْتٍ وَ خافِیَةَ کُلِّ نَفْسٍ: «فَمَنِ اهْتَدی فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما یَضِلُّ عَلَیْها» وَ مَنْ بایَعَ فَإِنَّما یُبایِعُ الله: «یَدُالله فَوْقَ أَیْدیهِمْ»

ای مردم، چه می‌گویید؟ همانا خداوند هر صدایی را می‌داند (می‌شنود) و آن چه را که از دل‌ها می‌گذرد می‌داند: «پس هر کس هدایت پذیرفت، به نفع و خیر خویش پذیرفته و هرکس گمراه شد، به ضرر و زیان خود گمراه شده است و هرکس بیعت کند، هر آینه با خداوند بیعت کرده و پیمان بسته است (که): «دست خدا بالای دستان آن‌هاست.»

مَعاشِرَ النّاسِ، فَبایِعُوا الله وَ بایِعُونی وَ بایِعُوا عَلِیّاً أَمیرَالْمُؤْمِنینَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ الْأَئِمَّةَ مِنْهُمْ فِی الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ کَلِمَةً باقِیَةً؛

ای مردم، اینک با خداوند بیعت کنید و با من پیمان ببندید و با علی (علیه‌السلام) امیرالمؤمنین و حسن و حسین و امامان پس از آنان در دنیا و آخرت که در نسل ایشان باقی است و نشانه پایدارند (در دنیا و آخرت).

یُهْلِکُ الله مَنْ غَدَرَ وَ یَرْحَمُ مَنْ وَفی: «فمن نَکَثَ فَإِنَّما یَنْکُثُ عَلی نَفْسِهِ وَ مَنْ أَوْفی بِما عاهَدَ عَلَیْهُ الله فَسَیُؤْتیهِ أَجْراً عَظیماً.»

خداوند مکّاران (پیمان‌شکنان) را نابود و تباه می‌کند و به باوفایان، مهر و رحمت نازل می‌کند: «پس هر آن کسی که پیمان شکند، جز این نیست که به زیان خود گام برداشته و هر کسی که بر عهدی که با خداوند بسته پایدار بماند، به زودی خداوند او را اجری عظیم و بزرگ خواهد داد.

مَعاشِرَ النّاسِ، قُولُوا الَّذی قُلْتُ لَکُمْ وَ سَلِّمُوا عَلی عَلی بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنینَ وَ قُولُوا: «سَمِعْنا وَ أَطَعْنا غُفْرانَکَ رَبَّنا وَ إِلَیْکَ الْمَصیرُ» وَ قُولوا: «اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی هَدانا لِهذا وَ ما کُنّا لِنَهْتَدِی لَوْ لا أَنْ هَدانَا الله لقد جاءت رسل ربنا بالحق.»

ای مردم، آن چه بر شما گفتم، بگویید و به علی (علیه‌السلام) با لقب «امیرالمؤمنین» سلام کنید و بگویید: «شنیدیم و فرمان می‌بریم؛ پروردگارا، آمرزش و مغفرتت می‌خواهیم و بازگشت به سوی تو است.» و بگویید: «حمد و سپاس مخصوص خداوندی است که ما را به این راه هدایت نمود و اگر خداوند هدایت نمی‌کرد، ما هدایت نمی‌شدیم و راه نمی‌یافتیم، به درستی که رسولان پروردگارمان به حق آمده‌اند.»

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّ فَضائِلَ عَلی بْنِ أَبی طالِبٍ عِنْدَالله و عَزَّوَجَلَّ وَ قَدْ أَنْزَلَها فِی الْقُرْآنِ، أَکْثَرُ مِنْ أَنْ أُحْصِیَها فی مَقامٍ واحِدٍ، فَمَنْ أَنْبَاَکُمْ بِها وَ عَرَفَها فَصَدِّقُوهُ.

ای مردم، هر آینه فضایل و برتری‌های علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه‌السلام) نزد خداوند عزّوجلّ که در قرآن نازل کرده، بیش از آن است که من به یکباره (در یک مجلس) برشمارم! پس هرکس درباره آن‌ها شما را خبر داد و به آن معرفت داشت، او را تصدیق و تأیید نمایید.

مَعاشِرَ النّاسِ، مَنْ یُطِعِ الله وَ رَسُولَهُ وَ عَلِیّاً وَ الْأَئِمَةَ الَّذینَ ذَکرْتُهُمْ فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظیماً.

ای مردم، آن کس که از خداوند و رسولش و علی (علیه‌السلام) و امامانی که نام بردم اطاعت کند، به رستگاری بزرگی دست یافته است.

مَعاشِرَالنَّاسِ، السّابِقُونَ إِلی مُبایَعَتِهِ وَ مُوالاتِهِ وَ التَّسْلیمِ عَلَیْهِ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنینَ أُولئکَ هُمُ الْفائزُونَ فی جَنّاتِ النَّعیمِ.

ای مردم، سبقت‌جویان به بیعت با او و قبول ولایت او و سرپرستی او و سلام کردن بر او با لقب و عنوان امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)، رستگاران هستند و در بهشت‌های پر نعمت، متنعّم و بهره‌مند خواهند بود.

مَعاشِرَ النّاسِ قُولُوا ما یَرْضَی الله بِهِ عَنْکُمْ مِنَ الْقَوْلِ، فَإِنْ تَکْفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ جَمیعاً فَلَنْ یَضُرَّالله شَیْئاً

ای مردم، آن چه خداوند را راضی و خشنود می‌کند، بگویید. (سخنی که خداوند از شما راضی شود، بگویید.) پس اگر شما و همه زمینیان کافر شوند، خداوند را زیان و ضرری نخواهند رسانید.)

گر جمله کائنات کافر گردند

بر دامن کبریایی‌اش ننشیند گرد

اللهمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ بِما أَدَّیْتُ وَ أَمَرْتُ وَ اغْضِبْ عَلَی الْجاحِدینَ الْکافِرینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ.

پروردگارا! کسانی را که به آن ادا کردم و فرمان دادم، ایمان آوردند، بیامرز! (مؤمنین به من و گفتار مرا بیامرز!) و بر منکران کافر خشم گیر! و حمد و سپاس مخصوص پروردگار عالمیان است.

یا علی